Oorlog in Oekraïne: de veerkracht en betrokkenheid van collega Max

Hoe kwam je bij UNHCR terecht?

Mijn weg naar humanitair werk was niet bepaald rechttoe rechtaan. Met een doctoraat in onderwijs en een achtergrond in taalkunde was het vanzelfsprekend dat ik professor zou worden. Maar toen in 2014 de oorlog uitbrak, veranderde alles. De universiteit verhuisde naar wat werd beschouwd als “door de regering gecontroleerd gebied” en ik volgde hun verhuizing, wat de eerste keer was dat ik ontheemd raakte door de oorlog.

Uiteindelijk besloot ik de universiteit te verlaten en een carrière in internationale betrekkingen na te streven, in de hoop ooit bij de VN te kunnen werken. In 2018, terwijl ik mijn studie op dit gebied nog voortzette, ging ik als VN-vrijwilliger bij UNHCR aan de slag als vertaler. Ik woonde in Bucha, net buiten de hoofdstad Kiev. Die vier jaar gaven me een ongelooflijk inzicht in de organisatie, haar structuur en haar werk, wat van onschatbare waarde bleek toen de grootschalige invasie van Oekraïne begon in februari 2022.

Hoe was het toen de volledige invasie begon?

Het was angstaanjagend. Op dat moment was ik in Bucha, waar we de explosies vanaf ons balkon konden zien. De Field Security Service (beveiligingsdienst van UNHCR) adviseerde ons in eerste instantie om daar te blijven vanwege berichten over straatgevechten, maar uiteindelijk kregen we toestemming om naar een veiligere locatie te gaan. Ik sloot me aan bij een VN-konvooi richting het westen en kwam terecht in Uzhhorod, een stad vlakbij de grens met Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië, waar UNHCR een veldkantoor aan het opzetten was.

Alles veranderde van de ene op de andere dag. Ik ging van vertaler naar logistiek medewerker, magazijnbeheer en veldwerk – het meeste had ik nog nooit eerder gedaan. Maar in die tijd waren we een kleine operatie en het was “alle hens aan dek”. We deden allemaal wat we konden en werkten de klok rond om zoveel mogelijk mensen te helpen.

Hoe veranderde je rol na de invasie?

Ik ben nu overgestapt naar de opvang van ontheemde Oekraïners, die wordt gecoördineerd door UNHCR. We houden ons bezig met noodopvang, tijdelijke huisvesting, het opknappen van collectieve locaties, het leveren van noodhulpgoederen voor deze locaties en nog veel meer. 

Terwijl we toezicht hielden op huisvestingsoplossingen voor ontheemde Oekraïners, was de operatie in eerste instantie gericht op noodsituaties, maar naarmate de oorlog voortduurde, moesten we oplossingen voor de langere termijn vinden. Tegen 2024 had ik een bredere rol op me genomen en coördineerde ik de opvang in negen “oblasten” (“regio’s” in het Oekraïens) in West- en Centraal-Oekraïne.

Naarmate de oorlog zich ontwikkelt, is ook onze humanitaire respons veranderd. UNHCR en haar partners richten zich op gebieden dichtbij de frontlinie, de zogenaamde “halve maan” van actieve vijandelijkheden. In mijn huidige functie binnen het protectie-team (bescherming), focus ik op acht regio’s waarvan sommige relatief stabiel zijn en andere meer door oorlog getroffen.

Je kunt je voorstellen dat al deze veranderingen in de afgelopen drie jaar, in een snel evoluerende oorlog, mij en mijn collega’s die in Oekraïne werken meer aanpassingsvermogen, flexibiliteit en veerkracht hebben gegeven.

Wat is het meest impactvolle deel van je werk geweest?

Voor mij was dat de ontwikkeling van vertrouwen. Het werken met lokale overheden was in het begin een uitdaging, niet alleen vanwege de omvang van onze operatie en de regio’s die we ondersteunden, maar ook omdat velen aanvankelijk sceptisch en onzeker waren over wat we konden bieden. Mensen wilden directe hulp, zoals financiering, maar aarzelden om advies aan te nemen. Na verloop van tijd zagen ze de waarde in van humanitaire coördinatie – ervoor zorgen dat de hulp zo efficiënt mogelijk terechtkomt bij degenen die het het hardst nodig hadden. We hebben zeer sterke relaties opgebouwd met lokale overheden en zelfs nu, nu de financiering afneemt, zien ze ons nog steeds als betrouwbare partners die expertise en oplossingen bieden.

“Ik weet hoe het is om ontheemd te zijn, opnieuw te beginnen en gescheiden te zijn van dierbaren. Juist daarom wil ik mij inzetten om anderen in soortgelijke situaties te helpen.”

Op persoonlijk vlak heeft het feit dat ik zelf ontheemd ben – eerst uit Luhansk, daarna uit Bucha – mijn perspectief gevormd. Ik weet hoe het is om ontheemd te zijn, opnieuw te beginnen en gescheiden te zijn van dierbaren. Juist daarom wil ik mij inzetten om anderen in soortgelijke situaties te helpen. Bovendien is het zowel een voorrecht als een uitdaging om Oekraïner te zijn en in mijn eigen land te werken. Natuurlijk is deze oorlog heel persoonlijk voor mij, maar dat maakt de voldoening die mijn werk geeft nog zinvoller.

Wat is na drie jaar uw boodschap aan collega’s en de internationale gemeenschap?

De oorlog is nog lang niet voorbij. Elke dag worden nieuwe gebieden aangevallen en vinden er nieuwe evacuaties plaats. Het is makkelijk voor de wereld om de aandacht te verleggen, maar de behoeften hier blijven immens – Oekraïne heeft nog steeds steun nodig. En de veerkracht van de Oekraïners blijft me inspireren. Of het nu gaat om kleine teams of grote operaties, mensen komen samen om elkaar te helpen. Dat is wat me op de been houdt.

Toen ik in 2018 bij UNHCR kwam, beloofde ik mezelf dat ik mijn ervaring als vertaler en als professor zou gebruiken om een verschil te maken. Zeven jaar later, met veel nieuwe ervaringen op zak en midden in een snel evoluerende noodsituatie, blijf ik die belofte nakomen.