UNHCR przedstawia zalecenia mające pomóc krajom europejskim w zapewnieniu uchodźcom dostępu do ochrony międzynarodowej

Afgańczyk z dwójką dzieci ubiegający się o ochronę międzynarodową w ośrodku recepcyjnym w miejscowości Fylakio, Grecja, luty 2020 r. © UNHCR/Achilleas Zavallis

21 May 2020

W związku z mobilizacją całego świata w walce z rozprzestrzenianiem się choroby COVID-19 wiele krajów w Europie podjęło nadzwyczajne środki ochrony granic, ograniczając transport lotniczy i ruch transgraniczny. Agencja ONZ ds. Uchodźców (UNHCR) wzywa państwa europejskie do wzmożenia wysiłków na rzecz wzmocnienia systemów azylowych w Europie w tym trudnym okresie.

Optymizmem napawa fakt, że prawie dwie trzecie krajów europejskich znalazło sposoby na skuteczną ochronę granic przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do swojego terytorium osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową. Wprowadzone przez państwa europejskie środki obejmują m.in. badania lekarskie na granicy, zaświadczenia o stanie zdrowia oraz tymczasową kwarantannę po przekroczeniu granicy. To ważne pozytywne precedensy dla innych państw Europy i nie tylko.

– Specjalnie z myślą o uchodźcach i osobach ubiegających się o ochronę międzynarodową przygotowaliśmy serię praktycznych zaleceń dla wsparcia krajowych systemów azylowych w ramach naszej stałej współpracy merytorycznej z rządami – oświadczyła szefowa UNHCR na Europę Pascale Moreau.

Wprowadzenie środków służących ograniczeniu rozprzestrzeniania się COVID-19, takich jak obowiązek zachowania fizycznego dystansu i restrykcje dotyczące przemieszczania się i zgromadzeń, odbiło się na funkcjonowaniu systemów azylowych w Europie m.in. w zakresie rejestracji nowych wniosków i dokumentacji azylowej, procedur ustalania statusu i kontroli sądowej. Skutki dla osób, jak również dla państw mogą być poważne. Przykładowo, brak rejestracji nowych wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej oznacza nieuregulowany pobyt osób na terenie kraju i odcięcie od podstawowej pomocy i świadczeń zdrowotnych. Zawieszenie procedur azylowych naraża krajowe organy azylowe na poważne problemy w chwili wznowienia pracy lub, co gorsza, na ryzyko strat, a nawet zaprzepaszczenia dotychczasowych inwestycji w krajowe systemy azylowe.

Zdając sobie sprawę z możliwych negatywnych konsekwencji, większość krajów europejskich przynajmniej częściowo dostosowała swoje systemy azylowe do obecnej sytuacji. Uproszczono i dopasowano procedury rejestracyjne, aby umożliwić składanie wniosków w formie pisemnej lub elektronicznej, lub przyspieszono ich realizację, aby odbywały się równolegle z badaniami lekarskimi, przy jednoczesnej automatyzacji wydawania dokumentów. W innych krajach dla zachowania ciągłości procedur azylowych dostosowano infrastrukturę fizyczną w miejscach przeprowadzania rozmów lub testowane i doskonalone są techniki zdalnego prowadzenia rozmów, np. w formie wideokonferencji.

Wiele państw europejskich już od jakiegoś czasu nie nadąża z przyjmowaniem nowo przybyłych osób, a kryzys wywołany zagrożeniem COVID-19 zaostrzył teraz sytuację. W przepełnionych ośrodkach recepcyjnych lub zamkniętych przestrzeniach, takich jak ośrodki detencyjne dla cudzoziemców, ryzyko przenoszenia się wirusa jest szczególnie wysokie. W kilku krajach osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową umieszczone w detencji zaczęto zwalniać do bezpieczniejszych warunków recepcyjnych. Podjęto także szereg aktywnych działań zmierzających do poprawy warunków w ośrodkach recepcyjnych z myślą o ograniczeniu ryzyka przenoszenia wirusa. W niektórych państwach szybko uruchomiono dodatkowe tymczasowe możliwości przyjmowania imigrantów poprzez umieszczanie ich w nieużywanych obiektach lub pustych hotelach, aby odciążyć zatłoczone ośrodki, w pierwszej kolejności przenosząc osoby z grup ryzyka, np. osoby starsze.

– Mając świadomość ogromu wyzwań, jakie niesie za sobą kryzys zdrowotny, wzywamy państwa do równoczesnego kontynuowania działań ratunkowych wobec uchodźców i migrantów znajdujących się w dramatycznej sytuacji na morzu – powiedziała Moreau.

– W kwestii ratowania życia nie ma miejsca na zwłokę w działaniu. Nie wolno nam odwracać się od osób przybywających do naszych granic drogą lądową lub morską w desperackim poszukiwaniu bezpieczeństwa ani zawracać ich w stronę niebezpieczeństwa, przed którym uciekli.

Ograniczone możliwości przyjęcia pozostają także główną przyczyną problemów ze sprowadzaniem na ląd uchodźców i migrantów uratowanych z koszmarnych przepraw przez Morze Śródziemne. Jednocześnie, o ile zwiększenie zdolności w zakresie przyjmowania imigrantów w przyjmujących krajach europejskich stanowi ważny punkt wyjścia, potrzebne są szerzej zakrojone działania, w tym większa solidarność wewnątrzunijna, której wyrazem jest relokacja.

Wprowadzanie w Europie zmian w zakresie stosowanych środków w związku z walką z COVID-19 wiąże się z ryzykiem, ale także otwiera nowe możliwości. Podjęte w niesprzyjającym czasie działania mogą się przyczynić do budowy stabilniejszych systemów azylowych w przyszłości.

– Powinniśmy wspólnie określić i wyzyskać takie możliwości, np. elektroniczne środki rejestracji wniosków azylowych, wykorzystanie środków komunikacji zdalnej do prowadzenia rozmów czy działania zmierzające do przyspieszenia procedur azylowych przy zachowaniu uczciwych zasad – wskazał Moreau. – UNHCR jest pełna uznania dla społeczności i państw przyjmujących za starania na rzecz zabezpieczenia przestrzeni azylowej w Europie w czasach dotykającego wszystkich podwyższonego zagrożenia dla zdrowia publicznego.

Czerpiąc z dobrych praktyk stosowanych w całej Europie, Biuro Regionalne UNHCR dla Europy wydało zbiór dobrych praktyk i praktycznych zaleceń. Opracowanie służy praktyczną pomocą dla państw przy zapewnieniu dostępu do terytorium i azylu, rozwiązywaniu problemów ograniczeń w zakresie przemieszczenia się czy też skutecznej komunikacji z osobami ubiegającymi się o ochronę międzynarodową i grupami uchodźców na temat zagrożeń związanych z epidemią COVID-19.