Жаһандық босқындар саммиті бүкіл әлемдегі босқындардың бірлігіне арналған

Русский | English

Дүние жүзіндегі мәжбүрлі қоныс аударғандардың саны бұрын-соңды болмаған деңгейге жеткендіктен, әлемнің 165 елінен келген 4000-ға жуық делегаттар, соның ішінде босқындар көшбасшылары, мемлекет және үкімет басшылары, бизнес өкілдері және коммерциялық емес көшбасшылар шұғыл мәселелерді шешу және 114 миллионнан астам қоныс аударған адамдарға, оның ішінде 36 миллион босқынға қажет ұзақ мерзімді шешімдерді табу үшін үш күндік Жаһандық Босқындар Форумына (ЖБФ) жиналды.

Жаһандық босқындар форумы төрт жылда бір рет өткізіледі және босқындар мәселелері бойынша ең ірі халықаралық конференция болып табылады. 2023 жылы форум Швейцарияның Женева қаласында 13-15 желтоқсан аралығында өтті.

Босқындар мәселелері жөніндегі жаһандық форумды өткізу барысында мүдделі тараптардың кең ауқымы босқындардың көп санын қабылдайтын елдерге жүктемені жеңілдету, босқындардың өздерін қамтамасыз ету қабілетін арттыру, үшінші елдерге қол жеткізуді көздейтін шешімдерді пайдалануды кеңейту және босқындарды қауіпсіз жерге абыройын сақтай отырып қайтару үшін шыққан елдерінде жағдай жасауға жәрдемдесу үшін түбегейлі шаралар қабылдауға міндеттенді.

Қатысушылар, олардың ішінде мемлекеттер, жеке сектор, халықаралық қаржы институттары, БҰҰ агенттіктері, гуманитарлық және даму ұйымдары, ҮЕҰ, діни топтар және басқалар – өздеріне нақты міндеттемелер алып, бүкіл әлем бойынша босқындар мен азаматтығы жоқ адамдардың өмірін жақсартуға үлес қосты.

Босқындар мәселелері жөніндегі жаһандық форум жұмысына Орталық Азияның барлық бес елінен жоғары деңгейдегі үкіметтік делегациялар қатысты, бұл ретте Қазақстан Республикасы мен Қырғыз Республикасының үкіметтері өз міндеттемелерін мәлімдеді:

Қазақстан Үкіметі міндеттеме берді:

• 2024 жылға қарай жоғары білім алу үшін стипендия бағдарламасы аясында босқындарға квота енгізуге.
• 2024-2025 жылдарға қарай Қазақстанда босқын мәртебесі бар шетелдіктерге ел азаматтары және тұрақты тұратын шетелдіктермен тең дәрежеде денсаулық сақтауға, жұмысқа орналасуға, білім алуға және әлеуметтік көмекке тең қолжетімділік беруге.
• Ұлттық заңнамадағы олқылықтарды жойып, қайта бағыттаудың тиімді тетіктерін құрып, пана беру туралы өтініштерді қарау процесін оңтайландыру үшін жауапты органдар арасындағы ынтымақтастықты нығайта отырып, шекара пункттерінде, қамауда ұстау орталықтарында және пана сұраушылардың елге тұрақты емес кіруі жағдайында пана беруге.
• 2024-2025 жылдар ішінде Қазақстанда азаматтығы жоқтықты қысқарту үшін тиісті заңнамалық кепілдіктердің белгіленуіне.
• 2024 жылы азаматтығы жоқ адамдардың санын натурализация арқылы қысқартуға.

Қырғыз Республикасының Үкіметі міндеттеме берді:

• Босқындарға, азаматтығы жоқ адамдарға және қайрылман мәртебесін тану туралы өтініш білдірген адамдарға заң көмегіне қол жеткізуді қамтамасыз етуге.
• Босқындарға жоғары білім алу мүмкіндіктеріне тең қолжетімділік беру, соның ішінде Қырғызстан азаматтары сияқты босқындар үшін оқу ақысының бірдей мөлшерін қамтамасыз етуге.
• Ата-аналарының құқықтық мәртебесіне немесе олардың тіркелуіне қарамастан, балалардың орта білімге қол жеткізуін қамтамасыз етуге.
• Кеңейтілген статистикалық мәліметтер базасын енгізу арқылы босқын мәртебесін анықтау процедурасын жетілдіруге.
• Елдегі туу туралы статистиканы жинау үшін мемлекеттік органдар арасында автоматтандырылған ақпарат алмасуды ұйымдастыруға.

Орталық Азиядағы азаматтық қоғам ұйымдары мен академиялық топтардың міндеттемелеріне мыналар жатады:

Азаматтығы жоқтық бойынша Орталық Азия желісі міндеттеме берді:

• Азаматтығы жоқтықты жою жөніндегі Жаһандық альянсқа қосылуға.
• Азаматтығы жоқтықтың алдын алу және қысқарту жөніндегі заңнаманы жетілдіру үшін Орталық Азия елдерінің үкіметтерімен ынтымақтасуға.
• Орталық Азиядағы азаматтығы жоқтық мәселелер туралы хабардарлықты арттыруға.
• Ұлттық тіркеу және құжаттама жүйелерін жақсарту үшін Орталық Азия елдерінің үкіметтерімен ынтымақтасуға.
• Азаматтығы жоқтық жағдайларындағы тұлғалар және азаматтық қоғам ұйымдарымен ынтымақтасуға.

Барлық бес міндеттеме көпжақты міндеттемемен тікелей байланысты: Қорғауды қамтамасыз ету - Азаматтығы жоқтықты жою.

Қазақстандағы Maqsut Narikbayev University міндеттеме берді:

• 2024 жылы Maqsut Narikbayev University оқу бағдарламасына азаматтығы жоқтық және босқындар туралы курс енгізуге.

Орталық Азияның американдық университеті міндеттеме берді:

• Босқындарға арналған жазғы тіл курстарын ұйымдастыруға.
• Халықаралық босқындар құқығы курсын өзінің оқу бағдарламасына енгізу арқылы босқындар құқықтары саласындағы ғылыми әлеуетті нығайтуға.

Жаһандық босқындар форумын өткізу барысында БҰҰ-ның 32 агенттігі 2019 жылғы міндеттеме жетістіктеріне негізделген БҰҰ-ның 2.0 бірлескен міндеттемесі шеңберіне босқындарды қосуға өз міндеттемелерін растады. БҰҰ бөлімшелері қабылдаушы елдердің босқындар мен азаматтығы жоқ адамдарды денсаулық сақтау және білім беру сияқты ұлттық жүйелерге біріктіру және босқындардың лайықты жұмысқа қол жетімділігін арттыру жөніндегі күш-жігерін қолдауға келісті. БҰҰ-ның 49 елдегі елдік топтары БҰҰ-ның 2.0 бірлескен міндеттемесіне қатысты, оның ішінде Қазақстан, Қырғыз Республикасы және Өзбекстан да бар.

Барлық қабылданған міндеттемелердің толық тізімімен сайтта танысуға болады: https://globalcompactrefugees.org/pledges-contributions

Қазіргі уақытта Орталық Азияда 24 013 босқын мен пана іздеуші, сондай-ақ 41 401 азаматтығы жоқ адамдар тұрады. UNHCR аймақтағы босқындар мен азаматтығы жоқ адамдар үшін ұзақ мерзімді шешімдерді іздеу үшін бірлесе жұмыс жасай отырып, осы және болашақ міндеттемелерді жүзеге асыруда Орталық Азия үкіметтері мен мүдделі тараптарын қолдауға дайын.