Қазақ, қырғыз, тәжік, түрікмен, өзбек, орыс және ағылшын тілдерінде қолжетімді UNHCR-дің негізгі терминдер бойынша нұсқаулығы терминологияны дәл және дәйекті пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында Орталық Азия тілдерінде мәжбүрлі қоныс ауыстыру және азаматтығы жоқтық (азаматсыздық) тақырыптармен жұмыс істейтін журналистерді, студенттерді, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдерін, заңгерлерді және басқа серіктестерді қолдауға арналған.
Азаматтығы жоқ тұлғаларды қорғау
| АҒЫЛШЫН | ОРЫС | ҚАЗАҚ |
| Birth Certificate – a vital record that documents the birth of a person. The birth certificate is a child’s first legal proof of identity. | Свидетельство о рождении – это важный документ, который документирует рождение человека. Свидетельство о рождении является первым юридическим документом, удостоверяющим личность ребенка. | Туу туралы куәлік — бұл адамның дүниеге келуін растайтын маңызды құжат. Туу туралы куәлік — баланың жеке басын куәландыратын алғашқы заңды құжат. |
| Birth Registration – the process of recording a child’s birth. It is a permanent and official record of a child’s existence and provides legal recognition of that child’s identity. It establishes a legal record of where the child was born and who the child’s parents are. | Регистрация рождения – это процесс регистрации рождения ребенка. Это постоянная и официальная запись о существовании ребенка, которая обеспечивает признание его правосубъектности. Она устанавливает юридическую запись о месте рождения ребенка и его родителях. |
Тууыды тіркеу – баланың дүниеге келуін тіркеу процесі. Бұл баланың өмір сүруін растайтын тұрақты әрі ресми жазба, оның құқықтық субъектілігін тануға негіз береді. Ол баланың туған жері мен ата-аналары туралы заңды жазбаны анықтайды. |
| Convention on the Reduction of Statelessness (1961) – an international framework to ensure the right of every person to a nationality. It requires that States establish safeguards in their nationality laws to prevent statelessness at birth and later in life. | Конвенция 1961 г. о сокращении безгражданства – инструмент международного права, обеспечивающее право каждого человека на гражданство. Также предусматривает государственные гарантии в законодательстве о гражданстве для предотвращения безгражданства при рождении и в дальнейшей жизни. | 1961 жылғы Азаматтығы жоқтықты қысқарту туралы Конвенция – әр адамның азаматтық алу құқығын қамтамасыз ететін халықаралық құқық құралы. Сонымен қатар, бұл конвенция адам туылғанда және өмір бойы азаматтығы жоқтықтың алдын алу үшін азаматтық туралы заңнамада мемлекеттік кепілдіктерді қарастырады. |
| Convention Relating to the Status of Stateless persons (1954) – is designed to ensure that stateless people enjoy a minimum set of human rights. It establishes the legal definition of a stateless person. | Конвенция 1954 г. о статусе апатридов – устанавливает для государств, минимальный перечень прав для лиц без гражданства, а также определяет юридический термин лица без гражданства | 1954 жылғы Апатридтер мәртебесі туралы Конвенция – мемлекеттер үшін азаматтығы жоқ тұлғаларға арналған ең кем құқықтар тізбесін белгілейді және «азаматтығы жоқ тұлға» терминіне заңды анықтама береді. |
| Legal identity – having a credential, such as birth certificate, identity card or digital identity credential that is recognized as proof of legal identity under national law and in accordance with emerging international norms and principles. | Правосубъектность, удостоверение личности – это наличие документов, таких как свидетельство о рождении, удостоверение личности или цифровое удостоверение личности, которые признаются документами, удостоверяющими личность в соответствии с национальным законодательством и международными нормами и принципами. | Құқықтық субъектілік/жеке басын куәландыратын құжат – бұл туу туралы куәлік, жеке басын куәландыратын куәлік немесе цифрлық жеке куәлік сияқты құжаттар. Олар ұлттық заңнамалар мен халықаралық нормалар мен принциптерге сәйкес жеке тұлғаның құқықтық мәртебесін анықтайтын және жеке басын куәландыратын құжаттар ретінде танылып, қабылданады. |
| Person with undetermined nationality – is person who does not have proof of having any nationality, but does have links to more than one State by birth, descent, marriage or habitual residence. | Лицо с неопределенным гражданством – это лицо, которое не имеет доказательств наличия какого-либо гражданства, но имеет связи с более чем одним государством по рождению, происхождению, браку или месту жительства. | Азаматығы анықталмаған тұлға – бұл қандай да бір азаматтықты растайтын құжаты жоқ, бірақ туылуына, шыққан тегіне, некесіне немесе тұрғылықты жеріне байланысты бірнеше мемлекетпен байланысы бар тұлға. |
| Nationality – the legal bond between a person and a State, which entitles the individual to the State’s protection as its national and entails legal rights and responsibilities. | Гражданство – это правовая связь человека с государством, которая предоставляет ему право на защиту государства как его гражданина и влечет за собой совокупность взаимных прав и обязанностей. | Азаматтық – бұл тұлғаның мемлекетпен құқықтық байланысы. Ол оған мемлекет тарапынан азамат ретінде қорғалу құқығын береді және өзара құқықтар мен міндеттер жиынтығын табыстайды. |
| Stateless person – a person who is not considered as a national by any State under the operation of its law. | Лицо без гражданства – это лицо, которое не рассматривается гражданином каким-либо государством в силу его закона. | Азаматтығы жоқ тұлға – кез келген мемлекет заңнамасы бойынша азаматы деп саналмайтын тұлға. |
| Statelessness – the condition of not being considered as a national by any State under the operation of its law. | Безгражданство – ситуация, в которой лицо не рассматривается гражданином каким-либо государством в силу его закона. | Азаматтығы жоқтық (азаматсыздық) – тұлғаның қандай да бір мемлекет заңнамасы бойынша азаматы болып саналмайтын жағдай. |
| Statelessness Determination Procedures – procedure that serves to identify stateless persons among migrant populations to ensure that they enjoy the rights to which they are entitled until they acquire a nationality. | Процедура определения статуса лица без гражданства – это процедура, которая служит для выявления лиц без гражданства среди мигрантов с целью обеспечения их прав, на которые они имеют право, до тех пор, пока они не приобретут гражданство. | Азаматтықты жоқтықты анықтау рәсімдері – мигранттардың арасында азаматтығы жоқ тұлғаларды азаматтық алғанға дейінгі өздері ие құқықтарымен қамтамасыз ету мақсатында анықтау үшін жүргізілетін процедра. |
Қашуға мәжбүр болған адамдарды қорғау
| АҒЫЛШЫН | ОРЫС | ҚАЗАҚ |
| Asylum – the grant, by a State, of protection on its territory to persons outside their country of nationality or habitual residence, who are fleeing persecution or serious harm or for other reasons. | Убежище – это предоставление государством защиты на своей территории лицам, находящимся за пределами страны их гражданства или обычного проживания, которые спасаются от преследования, серьезного ущерба и других причин. | Пана – қудалаудан, елеулі залалдан немесе басқа себептерден қашқан, азаматтығы бар елінен немесе тұрақты тұратын елінен тыс жүрген тұлғаларға мемлекет тарапынан өз аумағында берілетін қорғау. |
| Asylum-seeker – a person who is seeking protection in another country but their request for asylum has not yet been concluded. | Лицо, ищущее убежище – это лицо, которое подало ходатайство о предоставлении убежища в другой стране, но чье ходатайство еще не было удовлетворено. | Пана іздеуші – өзге елде қорғау іздеп жүрген, бірақ оның пана алу туралы өтініші әлі қабылданбаған тұлға. |
| Convention refugee – refugees who have been recognized by the country – through its Refugee Status Determination procedures – as being a refugee. | Конвенционный беженец – это беженец, который был признан таковым страной в рамках процедур по предоставлению статуса беженца. | Конвенция бойынша босқын –босқын мәртебесін беру процедурасы арқылы мемлекет босқын деп мойындаған тұлға. |
| Convention Relating to the Status of Refugees (1951) – a key legal document that defines who refugees are and their rights – refugees are protected in international law. | Конвенция 1951 г. о статусе беженцев – является ключевым правовым документом, который дает определение, кто такие беженцы, и устанавливает их права, обеспечивая их защиту международным правом. | Босқындар мәртебесі туралы конвенция (1951 ж.) – босқындардың кім екенін және олардың құқықтарын белгілейтін, халықаралық құқықпен қорғауды қамтамасыз ететін негізгі құқықтық құжат. |
| Country of origin – the country where an asylum-seeker, refugee or migrant comes from and of which they possess nationality. In the case of stateless persons, the country where they have their habitual residence. | Страна происхождения – это cтрана, откуда прибывает лицо, ищущее убежище, беженец или мигрант, гражданством которой они обладают. В случае лиц без гражданства это страна, где они обычно проживают. | Шығу елі – пана іздеуші, босқын немесе мигрант келген және сол елдің азаматтығын иеленетін ел. Ал азаматтығы жоқ тұлғалар үшін шығу елі олар тұрақты тұратын ел болып табылады. |
| Global Compact on Refugees (GCR) – affirmed by the United Nations General Assembly and all United Nations Member States – the Global Compact on Refugees is a practical blueprint for States, UN Agencies, private sector, civil society, humanitarian organizations, development actors, academia, and other stakeholders to ensure that host communities get the support they need and that refugees can lead productive lives. | Глобальный договор о беженцах – это документ, утвержденный Генеральной Ассамблеей ООН и всеми государствами–членами. Он представляет собой практическое руководство для государств, агентств ООН, частного сектора, гражданского общества, гуманитарных организаций, участников процесса развития, научных кругов и других заинтересованных сторон для обеспечения поддержки странам, принимающим беженцев, и улучшения способности беженцев обеспечивать самих себя. | Босқындар мәселелері жөніндегі жаһандық шарт (GCR) – Бұл БҰҰ Бас Ассамблеясы мен барлық мүше мемлекеттер тарапынан бекітілген құжат. Ол мемлекеттерге, БҰҰ агенттіктеріне, жеке секторға, азаматтық қоғамға, гуманитарлық ұйымдарға, даму процесінің қатысушыларына, ғылыми қауымдастыққа және басқа да мүдделі тараптарға босқындарды қабылдайтын елдерге қажетті қолдау көрсету және босқындардың өздеріне қажетті жағдай жасау қабілетін арттыру үшін практикалық нұсқаулық қызметін атқарады. |
| Mandate Refugee – refugee who have been recognized by UNHCR – under UNHCR’s global mandate. | Мандатный беженец – беженец, признанный УВКБ ООН в соответствии с его глобальным мандатом. | Мандат бойынша босқын – UNHCR өзінің жаһандық мандаты бойынша босқын деп танылған тұлға . |
| Person in a refugee-like situation – a term sometimes used for statistical purposes to refer to persons who are not admitted to a host country as asylum-seekers, but have nonetheless fled persecution, disturbances to public order, war, violence, etc. in their country of origin or habitual residence. | Лицо, находящиеся в ситуации сходной с ситуацией беженцев – термин, который иногда используется в статистических целях для обозначения лиц, которые не были приняты принимающей страной в качестве лиц, ищущих убежище, но которые, тем не менее, бежали от преследований, нарушений общественного порядка, войны, насилия и т.д. в своей стране происхождения или постоянного проживания. | Жағдайы босқын жағдайына ұқсас тұлға – бұл термин қабылдаушы ел тарапынан пана іздеуші ретінде қабылданбаған, бірақ өз елінде немесе тұрақты тұратын елінде қудалау, қоғамдық тәртіп бұзылушылық, соғыс, зорлық-зомбылық және т.б. себептерге байланысты қашқан тұлғаларды белгілеу үшін кейде статистикалық мақсаттарда қолданылады. |
|
Refoulement – the removal of a person to a territory where they would be at risk of being persecuted, or of being moved to another territory where they would face persecution.
Non-refoulement is a core principle of international human rights and refugee law. |
Принудительное возращение беженцев – это высылка лица на территорию, где оно может подвергнуться риску преследования, или его перемещение на другую территорию, где оно может столкнуться с преследованием.
Принцип невысылки– это принцип, согласно которому государства не вправе возвращать просителей убежища в страны, где их жизни угрожает опасность. |
Босқындарды мәжбүрлеп қайтару — бұл тұлғаны қудалау қаупі бар аумаққа немесе оны қудалауға ұшырауы мүмкін басқа аумаққа мәжбүрлеп шығару немесе көшіру.
Қайтармау принципі — бұл қағида бойынша мемлекеттердің пана іздеушілерді өміріне қауіп төніп тұрған елдерге қайтаруға құқығы жоқ. |
| Refugee – is someone who has fled conflict or persecution, crossed an international border to find safety, and has their asylum application processed. | Беженец – это человек, который бежал от конфликта или преследования, пересек международную границу в поисках убежища, и чье ходатайство о предоставлении убежища было удовлетворено. | Босқын — қақтығыстардан немесе қуғын-сүргіннен қашқан, пана іздеу мақсатымен халықаралық шекарадан өткен және пана алу туралы өтініші қанағаттандырылған адам. |
| Refugee Status – the formal recognition (whether by UNHCR or a State) of a person as fulfilling the criteria required to designate them as a refugee according to international, regional or national law. | Статус беженца – это официальное признание (УВКБ ООН или государством) лица как соответствующего критериям, необходимым для признания его беженцем в соответствии с международным, региональным или национальным законодательством. | Босқын мәртебесі – бұл халықаралық, аймақтық немесе ұлттық заңнамаңа сәйкес қажетті талаптарға сай тұлғаны босқын ретінде ресми (UNHCR немесе мемлекет тарапынан) тану немесе мойындау. |
| Refugee Status Determination (RSD) procedure – the legal or administrative process by which governments or UNHCR determine whether a person seeking international protection is considered a refugee in under international, regional, or national law. | Процедура определения статуса беженца – это юридический или административный процесс, в ходе которого государства или УВКБ ООН определяют, считается ли лицо, ищущее международной защиты, беженцем в соответствии с международным, региональным или национальным законодательством. |
Босқын мәртебесін анықтау процедурасы – мемлекеттер немесе UNHCR-дің халықаралық, аймақтық немесе ұлттық заңмаға сәйкес халықаралық қорғауға жүгінген тұлғаның босқын болып танылатынын анықтайтын құқықтық немесе әкімшілік процесс. |
