Noodhulp Democratische Republiek Congo

De humanitaire crisis in de Democratische Republiek Congo: context en impact

• Wat is de oorzaak van de crisis in de Democratische Republiek Congo?

De Democratische Republiek Congo (DRC) kampt met een van de meest complexe en langdurige humanitaire crises ter wereld. Hoewel de burgeroorlog officieel eindigde in 2003, blijft het land diepgaand instabiel. Gewapende groeperingen, etnische spanningen, conflicten over natuurlijke rijkdommen en aanhoudend geweld hebben vooral het oosten van het land veranderd in een permanente crisiszone.

Sinds maart 2022 hebben opeenvolgende geweldsgolven geleid tot de ontheemding van 4,6 miljoen mensen in de provincies Noord- en Zuid-Kivu alleen, dit kwam gepaard met mensenrechtenschendingen op grote schaal. Burgers worden het slachtoffer van verminkingen, buitengerechtelijke executies, seksueel geweld en willekeurige arrestaties in onmenselijke omstandigheden. Vooral kinderen worden zwaar getroffen: gedwongen arbeid, seksuele uitbuiting en kindhuwelijken zijn wijdverspreid.

• Wat betekende dit voor de bevolking ?

In februari 2023 telde de DRC 522.000 vluchtelingen en asielzoekers, waarvan 74% buiten kampen leeft. Het land heeft ook het hoogste aantal intern ontheemden wereldwijd, met 6,2 miljoen mensen, een aantal dat voortdurend toeneemt.

De situatie verslechterde eind 2024 aanzienlijk door de gevechten rond Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu. In één maand tijd werden 500.000 mensen verdreven. Vluchtelingenkampen die al eerder waren opgericht, werden getroffen door bombardementen waarbij tientallen burgers, waaronder kinderen, om het leven kwamen. Velen moesten opnieuw vluchten, zonder onderdak, voedsel of basisvoorzieningen.

Het risico op nieuwe ontheemding blijft zeer hoog vanwege de aanhoudende onveiligheid en instabiliteit in de regio. De behoeften nemen dramatisch toe, omdat cyclisch geweld het onmogelijk maakt voor mensen op de vlucht om naar huis terug te keren. Ondertussen verslechteren de leefomstandigheden op de plaatsen waar zij zich tijdelijk hebben gevestigd.

Nieuwe risico’s zoals een mpox-uitbraak in 2024 en een alarmerende toename van gendergerelateerd geweld (GBV), maken de situatie enkel gevaarlijker. In Noord-Kivu steeg het aantal gerapporteerde gevallen van GBV van 20.771 begin 2023 naar 27.328 in 2024, 63% hiervan waren verkrachtingen.

Tegelijkertijd zijn meer dan een miljoen vluchtelingen in Afrika afkomstig uit de DRC, en in 2025 zullen 27 miljoen mensen in het land humanitaire hulp nodig hebben. Zonder een politieke oplossing voor het conflict in het oosten zal de humanitaire situatie enkel verslechteren.

De humanitaire hulp van UNHCR in deze crisis:

• Essentiële hulp en noodgoederen: voedsel, onderdak en gezondheidszorg

UNHCR en haar partners blijven levensreddende hulp verlenen aan mensen op de vlucht waar de situatie het toelaat. De humanitaire toegang in het oosten van de DRC is echter ernstig beperkt, wat de hulpverlening bemoeilijkt.

Door een kritiek tekort aan financiering moeten er moeilijke keuzes worden gemaakt om de meest kwetsbare groepen te helpen. In 2024 werd slechts 44% van de benodigde 311 miljoen dollar gefinancierd. Voor 2025 heeft UNHCR 226 miljoen dollar nodig, maar eind januari was daarvan slechts 10% beschikbaar.

In deze noodsituatie focust UNHCR zich op:

• Het verstrekken van noodonderkomens (zeilconstructies, dekens, kookpotten).
• Het uitdelen van hygiënekits voor menstruatie aan vrouwen en meisjes, die het grootste deel van de mensen op de vlucht vormen.
• Toegang bieden tot drinkbaar water, sanitaire voorzieningen en essentiële gezondheidszorg.

UNHCR zorgt voor schoolmateriaal en lerarensalarissen, maar kan de schoolinfrastructuur niet verbeteren wegens gebrek aan middelen. In regio’s zoals Ituri en Haut-Uele dreigde in 2022–2023 meer dan 80% van de leerlingen de school te verlaten.

Onderdak is van essentieel belang: vier op de vijf ontheemden ontvangen geen gepaste huisvesting en leven in onveilige omstandigheden.

• Beschermings- en herintegratieprogramma’s voor vluchtelingen

UNHCR leidt de hulpverlening op het gebied van bescherming, onderdak en coördinatie van opvanglocaties (CCCM), in nauwe samenwerking met VN-agentschappen en partners.

De focus ligt op de toegang tot beschermingsdiensten voor kwetsbare groepen:

• Gespecialiseerde psychosociale ondersteuning voor getraumatiseerde mensen.
• Medische en psychologische hulp voor slachtoffers van seksueel geweld, waarvan het aantal meldingen fors is gestegen (in Noord-Kivu bestond in 2024 63% van de meldingen uit verkrachtingen).
• Versterkte bescherming voor vrouwen, kinderen, ouderen en personen met een handicap.

UNHCR ondersteunt ook de herintegratie van vluchtelingen via cashhulp waarmee ze hun leven opnieuw kunnen opbouwen: aankoop van landbouwmateriaal, basisgoederen of herstel van hun woning.

Daarnaast worden simkaarten en walkietalkies uitgedeeld aan vluchtelingen, gezondheidscentra en lokale contactpunten om de communicatie tussen gemeenschappen te verbeteren.