Ύπατη Αρμοστεία: Έναν χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή, η ανασφάλεια επισκιάζει τις προθέσεις επιστροφής των εκτοπισμένων Ουκρανών

Κατεστραμμένες πολυκατοικίες στην οικιστική περιοχή Saltivskyi στην πόλη Χάρκοβο. © UNHCR/Colin Delfosse

ΓΕΝΕΥΗ – Δώδεκα μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, περισσότεροι από 13 εκατομμύρια άνθρωποι παραμένουν ξεριζωμένοι από τα σπίτια τους. Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει σχεδόν 8 εκατομμύρια πρόσφυγες που βρίσκονται σε χώρες σε όλη την Ευρώπη και περίπου 5 εκατομμύρια ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Οι προοπτικές επιστροφής τους στο εγγύς μέλλον, ωστόσο, επηρεάζονται αρνητικά από τις συνεχιζόμενες εχθροπραξίες, την ανασφάλεια και την καταστροφή που επικρατεί στις περιοχές καταγωγής τους, σύμφωνα με δύο νέες εκθέσεις που δημοσιεύει σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

«Είναι ασύλληπτος ο ανθρώπινος πόνος και τα δεινά εξαιτίας του πολέμου. Με το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ουκρανίας να έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει τα σπίτια του, η κατάσταση παραμένει απρόβλεπτη. Πρέπει να συνεχίσουμε να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των εκτοπισμένων ανθρώπων και να τους παρέχουμε ασφάλεια μέχρι να μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους», δήλωσε η Pascale Moreau, Περιφερειακή Διευθύντρια της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες για την Ευρώπη.

Για να κατανοήσει τη δεινή κατάσταση των εκτοπισμένων και να διοχετεύσει καλύτερα τη βοήθεια, η Ύπατη Αρμοστεία πραγματοποίησε τον τρίτο κύκλο ερευνών, μέσω συνεντεύξεων με χιλιάδες ανθρώπους που ξεριζώθηκαν από τον πόλεμο. Με τίτλο “Lives on Hold” / «Ζωές σε αναμονή», οι τελευταίες εκθέσεις – η μία επικεντρώνεται στους πρόσφυγες, η άλλη στους εσωτερικά εκτοπισμένους – παρέχουν πληροφορίες για τις εμπειρίες των εκτοπισμένων Ουκρανών έναν χρόνο μετά, καθώς και για τις προθέσεις τους και τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές τους.

Τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν από τις δύο εκθέσεις περιλαμβάνουν τα εξής:

Η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων Ουκρανών – περίπου το 77 και το 79 τοις εκατό αντίστοιχα – επιθυμούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μια μέρα, ωστόσο μόνο το 12 τοις εκατό των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων σχεδιάζουν να το κάνουν μέσα στους επόμενους τρεις μήνες.
Οι κυριότεροι λόγοι που εμποδίζουν τους πρόσφυγες να επιστρέψουν είναι οι ανησυχίες για την ασφάλεια και την προστασία στις περιοχές καταγωγής τους. Άλλες ανησυχίες που αναφέρθηκαν αφορούν στην πρόσβαση και τη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών – συμπεριλαμβανομένων του ηλεκτρικού ρεύματος, του νερού και της υγειονομικής περίθαλψης, των ευκαιριών εργασίας και της επαρκούς στέγασης – οι οποίες έχουν πληγεί σημαντικά από τον πόλεμο.
Μεταξύ των εσωτερικά εκτοπισμένων, η πρόσβαση σε επαρκή στέγαση αποτελεί το δεύτερο κύριο εμπόδιο για βιώσιμη και αξιοπρεπή επιστροφή, μετά τις ανησυχίες περί ασφάλειας και προστασίας εξαιτίας του πολέμου.
Οι πρόσφυγες που εξέφρασαν την πρόθεση να επιστρέψουν τους επόμενους τρεις μήνες ήταν κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, όσοι είχαν αποχωριστεί την οικογένειά τους που βρισκόταν ακόμη στην Ουκρανία ή όσοι αντιμετώπιζαν προκλήσεις στην ένταξή τους στις χώρες υποδοχής. Τα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι για όσους έχουν ιδιαίτερες ανάγκες ή αυξημένη ευαλωτότητα, οι προοπτικές κοινωνικοοικονομικής ένταξης μπορεί να είναι πιο δυσχερείς, κάτι που μπορεί να επηρεάσει την πρόθεση ορισμένων να επιστρέψουν.
Περίπου το 18 τοις εκατό των προσφύγων που συμμετείχαν στην έρευνα δεν έχουν ακόμη αποφασίσει αν θα επιστρέψουν. «Δεν μπορούμε να σκεφτούμε το μέλλον ή το πώς είναι η κατάσταση στην Ουκρανία και για πόσο καιρό θα είναι έτσι. Μπορούμε να σκεφτούμε μόνο το παρόν», δήλωσε ένας συμμετέχων πρόσφυγας.
Παρά τις προκλήσεις που προκαλεί η εξορία, έχουν παρατηρηθεί ορισμένες σημαντικές βελτιώσεις. Μεταξύ μιας ομάδας προσφύγων που συμμετείχαν τόσο στη δεύτερη όσο και στην τελευταία έρευνα, το 45 τοις εκατό διέμενε σε ενοικιαζόμενη κατοικία, έναντι 27 τοις εκατό στην προηγούμενη έρευνα. Ο αριθμός των ατόμων που λαμβάνουν εισόδημα από εργασία αυξήθηκε επίσης σε 46 από 37 τοις εκατό.
Ωστόσο, μεταξύ της ίδιας ομάδας, ενώ το ποσοστό που βασιζόταν σε κοινωνική προστασία ή χρηματική βοήθεια είχε μειωθεί από 57 σε 50 τοις εκατό, ένα σημαντικό ποσοστό παραμένει χωρίς δουλειά. Πολλοί άλλοι έχουν βρει θέσεις εργασίας χαμηλής ειδίκευσης, ωστόσο για την πλειοψηφία το εισόδημα δεν επαρκεί για να καλύψει τις πιο βασικές τους ανάγκες.

Με βάση αυτά και άλλα ευρήματα, η Ύπατη Αρμοστεία διατυπώνει στην έκθεση ορισμένες συστάσεις. Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί ότι οι πρόσφυγες θα συνεχίσουν να δέχονται βοήθεια ώστε να λαμβάνουν ελεύθερα ενημερωμένες αποφάσεις για το μέλλον τους και ότι οι χώρες υποδοχής και οι τοπικές κοινότητες υποστηρίζονται ώστε οι πρόσφυγες να έχουν πρόσβαση στα δικαιώματά τους, σε υπηρεσίες και σε αξιοπρεπή εργασία.

Η υποστήριξη των εκτοπισμένων πληθυσμών εντός της Ουκρανίας αποτελεί επίσης βασική προτεραιότητα. Όσοι επιστρέφουν αυθόρμητα θα πρέπει να υποστηριχθούν μέσω ενός συνδυασμού προγραμμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας, ανάκαμψης, ανάπτυξης και ιδιωτικού τομέα, ανοίγοντας τον δρόμο για οικονομική αναζωογόνηση, ανάκαμψη και ανοικοδόμηση.

Την περασμένη εβδομάδα, η Ύπατη Αρμοστεία ανακοίνωσε τη Συμπληρωματική Έκκληση για την Κατάσταση στην Ουκρανία (Ukraine Situation Supplementary Appeal), περιγράφοντας το σχέδιο ανταπόκρισης και τις χρηματοδοτικές ανάγκες για το 2023. Οι συνολικές ανάγκες ανέρχονται σε 1,1 δισ. δολάρια – 602,5 εκατ. δολάρια εντός της Ουκρανίας και 517 εκατ. δολάρια στις χώρες υποδοχής προσφύγων στην Ευρώπη. Η Ύπατη Αρμοστεία συνεχίζει να καλεί τη διεθνή κοινότητα να στηρίξει τον εκτοπισμένο πληθυσμό της Ουκρανίας -εντός και εκτός της χώρας.

Σημείωμα για δημοσιογράφους:

Οι δύο εκθέσεις είναι διαθέσιμες εδώ:

* «Ζωές σε αναμονή: Προθέσεις και Προοπτικές των Προσφύγων από την Ουκρανία» (Lives on Hold: Intentionsand Perspectives of Refugees from Ukraine). Πρόκειται για την τρίτη στο είδος της έρευνα για τις προθέσεις των προσφύγων από την Ουκρανία, που υλοποιεί η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από την έναρξη του πολέμου. Η μελέτη βασίζεται σε έρευνες με τη συμμετοχή περίπου 3.900 προσφύγων από την Ουκρανία που φιλοξενούνται στην Ευρώπη τον Δεκέμβριο του 2022 και τον Ιανουάριο του 2023.

«Ζωές σε αναμονή: Προθέσεις και Προοπτικές των Εσωτερικά Εκτοπισμένων Ατόμων στην Ουκρανία» (Liveson Hold: Intentions and Perspectives of Internally Displaced Persons in Ukraine.) Πρόκειται για την πρώτη έρευνα για τις προθέσεις των εσωτερικά εκτοπισμένων ατόμων στην Ουκρανία που υλοποιεί η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από την αρχή του πολέμου και βασίζεται σε έρευνες με τη συμμετοχή περίπου 2.900 εσωτερικά εκτοπισμένων ανθρώπων εντός της Ουκρανίας τον Δεκέμβριο του 2022.

English

Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter