Πρόσφυγες που προσπαθούν να ενωθούν με τις οικογένειές τους: Ιστορίες αποχωρισμού και ελπίδας
Πρόσφυγες που προσπαθούν να ενωθούν με τις οικογένειές τους: Ιστορίες αποχωρισμού και ελπίδας
Ο Πατέρας Solomon αγκαλιάζει σφιχτά τον μικρότερο γιο του, τον Yoftahie, που προσγειώθηκε μόλις στην Αθήνα μαζί με τη μητέρα του και τα αδέρφια του μπροστά στην ομάδα γυναικών, μέλη του ποιμνίου των ορθόδοξων πιστών της Ερυθραίας στην Ελλάδα, που καλωσόρισαν μαζί με τον Πατέρα Solomon την οικογένειά του στο αεροδρόμιο της Αθήνας.
Στον χώρο αφίξεων του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος στην Αθήνα, η οικογένεια Solomon σφιχταγκαλιάζεται. Μετά από 12 ολόκληρα χρόνια αποχωρισμού, καταφέρνουν να ξανασμίξουν. Είναι η στιγμή που ο Solomon Mesein, ο παππάς - σύμβολο για το ποίμνιο των ορθόδοξων πιστών της Ερυθραίας στην Ελλάδα, καλωσορίζει τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του στη νέα τους πατρίδα.
«Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε ότι φτάσαμε επιτέλους στην Ελλάδα, ούτε όταν ακούσαμε τον πιλότο να ανακοινώνει ότι προσγειωθήκαμε στην Αθήνα», θυμάται η 23χρονη Naemi, πρωτότοκη κόρη του Πατέρα Solomon, ενώ βρίσκεται πλέον στο πλευρό του στο σαλόνι του σπιτιού τους στην Αθήνα. Ο πατέρας της αναγνωρίστηκε ως πρόσφυγας στην Ελλάδα το 2011 και από τότε προσπαθούσε αδιάκοπα, μέσω της προβλεπόμενης από την ελληνική νομοθεσία διαδικασίας επανένωσης των οικογενειών των προσφύγων, να φέρει στην Αθήνα τους αγαπημένους του.
Όταν η οικογένεια Solomon αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ερυθραία λόγω διώξεων, η Naemi ήταν επτά ετών, ο αδερφός της Bruck ήταν τεσσάρων ετών και o Yoftahie μόλις δέκα μηνών. Αναζητώντας ασφάλεια, η οικογένεια αναγκάστηκε να χωριστεί, με τον πατέρα να βρίσκει καταφύγιο στην Ελλάδα, ενώ η υπόλοιπη οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Ουγκάντα. Λίγες είναι οι αναμνήσεις των παιδιών από το ταξίδι του ξεριζωμού τους από την Ερυθραία. Θυμούνται όμως το πώς μεγάλωσαν, βλέποντας τον πατέρα τους μόνο μέσα από βιντεοκλήσεις και στέλνοντάς του φωτογραφίες από σημαντικές στιγμές της ζωής τους που έχανε – τους βαθμούς τους στο σχολείο, τις εκκλησιαστικές χορωδίες που συμμετείχαν, τις αποφοιτήσεις τους.
«Ήθελα να φέρω την οικογένειά μου εδώ με ασφαλή και νόμιμο τρόπο. Δεν ήθελα να ρισκάρουν τη ζωή τους διασχίζοντας τη θάλασσα», εξηγεί ο Πατέρας Solomon. Όλα αυτά τα χρόνια μάθαινε αμέτρητες τραγικές ιστορίες για γνωστούς και συγγενείς που έχαναν τη ζωή τους επιχειρώντας το θαλάσσιο πέρασμα προς την Ευρώπη. Αυτό τον έκανε ακόμα περισσότερο να υπομένει καρτερικά την κάθε δυσκολία που συναντούσαν μέχρι να καταφέρουν να επανενωθούν.
Στην προσπάθειά του αυτή είχε δίπλα του τις δικηγόρους του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), οργάνωση που υλοποιεί ένα πρόγραμμα νομικής βοήθειας για την οικογενειακή επανένωση των προσφύγων σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
«Χρειάστηκαν 12 χρόνια και δύο δικαστικές αποφάσεις για να τα καταφέρουμε, γιατί η οικογένεια καλούνταν να κάνει κάτι που ήταν αδύνατο», εξηγεί η Ελένη Κάγιου, δικηγόρος του ΕΣΠ που μαζί με την Χαρά Κατσίγιαννη ανέλαβαν την υπόθεση. «Έπρεπε να προσκομίσει έγγραφα που δεν ήταν δυνατό να έχει στην κατοχή της, ιδίως αφού η γυναίκα και τα παιδιά του Πατέρα Solomon δεν βρίσκονταν πια στη χώρα καταγωγής τους, την Ερυθραία. Η απαίτηση αυτή ήταν αντίθετη στη γενική αρχή του δικαίου ότι ‘κανείς δεν υποχρεούται στα αδύνατα’», προσθέτει η Ελένη.
Η οικογενειακή επανένωση στηρίζεται στο οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή και αναγνωρίζεται ως δικαίωμα των αναγνωρισμένων προσφύγων από το ελληνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο. Στην πραγματικότητα όμως, πολλοί αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις που κρατούν χρόνια εξαιτίας πολύπλοκων διαδικασιών, αντικειμενικής αδυναμίας προσκόμισης των απαιτούμενων δικαιολογητικών και απουσίας ελληνικών προξενικών αρχών στις χώρες όπου βρίσκονται τα μέλη των οικογενειών των προσφύγων.
Η εξειδικευμένη υποστήριξη που παρέχει το ΕΣΠ και η Ύπατη Αρμοστεία έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας προκειμένου οι οικογένειες των προσφύγων να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια. Αλλά το έργο αυτό βρίσκεται τώρα σε κίνδυνο. Η Ύπατη Αρμοστεία, όπως και πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις, αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση χρηματοδότησης και το μέλλον σημαντικών προγραμμάτων - όπως το πρόγραμμα νομικής βοήθειας που επανένωσε την οικογένεια Solomon - είναι αβέβαιο. «Αν δεν υπήρχαν αυτές οι υπηρεσίες, τόσες οικογένειες θα παρέμεναν χωρισμένες ή θα έκαναν επικίνδυνα ταξίδια μόνο και μόνο για να είναι μαζί», λέει η Ελένη. «Η παροχή νομικής βοήθειας δεν είναι πολυτέλεια - είναι σανίδα σωτηρίας».
Η ιστορία της Karime: τρεις γενιές εκτοπισμένων Αφγανών
Το τι σημαίνουν οι δυσκολίες αυτές στην πράξη μπορούν να το γνωρίζουν μόνο οι ίδιοι οι πρόσφυγες που ζουν με την αγωνία και τον πόνο του αποχωρισμού τους. «Οικογένεια σημαίνει να είσαι μαζί με τους αγαπημένους σου», λέει αναστενάζοντας η Karime Ganji, πρόσφυγας από το Αφγανιστάν, τελειώνοντας μια από τις καθημερινές βιντεοκλήσεις με τη μητέρα της. Η Karime έχει κάνει αίτηση να φέρει τη μητέρα της, από το Ιράν όπου ζει πλέον, στην Ελλάδα. Η υπόθεσή της, που τη χειρίζεται κι αυτή η νομική ομάδα του ΕΣΠ, συναντά μια σειρά από εμπόδια παρόμοια με της οικογένειας Solomon.
«Ζω χωρισμένη από την οικογένειά μου από το 2016. Πριν από δύο χρόνια χάσαμε τον πατέρα μου, που είχα να τον δω για επτά χρόνια. Η υγεία της μητέρας μου χειροτέρεψε από τότε. Το να έχεις την οικογένειά σου κοντά σού δίνει δύναμη και ελπίδα», εξηγεί η Κarime που κλονίστηκε με τον θάνατο του πατέρα τους ενόσω προσπαθούσε να φέρει τους γονείς της στην Ελλάδα. «Η μητέρα μου είναι άρρωστη, κάτι που χειροτέρεψε με το στρες και τη μοναξιά. Χρειάζεται φροντίδα που δεν μπορώ να της προσφέρω από μακριά», τονίζει.
Η Karime Ganji στη βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος Deree, όπου σπουδάζει ψυχολογία με υποτροφία. Η Karime προσπαθεί να ισορροπήσει μια πολυάσχολη καθημερινότητα δουλεύοντας, σπουδάζοντας και φροντίζοντας την οικογένειά της, ενώ παράλληλα προσπαθεί να στηρίξει άλλες γυναίκες πρόσφυγες μέσω της οργάνωσής της “Hidden Goddess”.
«Είναι τόσο δύσκολος ο χωρισμός από την οικογένεια. Οι γονείς σού θυμίζουν ποια είσαι - την ταυτότητα, τον πολιτισμό σου».
Η περίπτωση της Karime, όπως πολλών ακόμα προσφύγων, περιπλέκεται ακόμα περισσότερο επειδή η Ελλάδα έχει αναστείλει την επικύρωση δημόσιων εγγράφων που εκδίδονται από τις de facto αρχές του Αφγανιστάν. Χωρίς την απαραίτητη ευελιξία, «κολλάει» η όλη διαδικασία. «Είμαι ανεξάρτητη. Έχω τη δική μου δουλειά. Δεν στηρίζομαι στη βοήθεια κανενός. Γιατί κάνουν τη διαδικασία αυτή τόσο περίπλοκη;» αναρωτιέται η Karime που αρνείται με πείσμα να το βάλει κάτω.
Πλέον η Karime ζει στην Αθήνα, όπου μεγαλώνει μόνη τα δυο παιδιά της, εργάζεται στον ανθρωπιστικό τομέα και σπουδάζει ψυχολογία με υποτροφία στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος. Παράλληλα, είναι συνιδρύτρια της γυναικείας προσφυγικής οργάνωσης Hidden Goddess που βοηθάει προσφύγισσες να ανακτήσουν τη δύναμη και την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
«Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα και τη θεμελιώδη ανάγκη να είναι μαζί με την οικογένειά τους. Για τους πρόσφυγες, το να χάνουν την οικογένεια μαζί με την πατρίδα τους είναι ένα βαθύ τραύμα», σχολιάζει η Maria Clara Martin, Αντιπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα. «Οι γρήγορες και αποτελεσματικές διαδικασίες επανένωσης σημαίνουν πως οι πρόσφυγες μπορούν να φτάσουν στη χώρα με ασφάλεια και δεν αναγκάζονται να καταφεύγουν σε ριψοκίνδυνα ταξίδια.»
Προειδοποιεί επίσης για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η τρέχουσα κρίση χρηματοδότησης. «Οι περικοπές σε αυτά τα προγράμματα θα έχουν καταστροφικές συνέπειες. Κάθε καθυστέρηση στην παροχή υποστήριξης σημαίνει πως οι οικογένειες παραμένουν χωρισμένες, υποφέρουν χωρίς λόγο και χάνουν την ευκαιρία να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.»
Πίσω στο σαλόνι του σπιτιού της οικογένειας Solomon στο κέντρο της Αθήνας, δεσπόζει η εικόνα της Παναγίας με τον νεογέννητο Χριστό στην αγκαλιά. Εξάλλου, η πίστη βοήθησε την οικογένεια να αντέξει τις στιγμές που η προσδοκία της επανένωσής τους ματαιωνόταν από το κάθε εμπόδιο. Τώρα περνούν ώρες στον καναπέ του σαλονιού ξενυχτώντας, γελώντας και σχολιάζοντας στιγμές που είχαν περάσει χώρια. «Δεν μπορούμε πια να φέρουμε πίσω τα 12 χρόνια που χάσαμε», αναφέρει η Naemi. «Μεγάλωσα απότομα, έχοντας την αγωνία να είμαι δυνατή για τη μαμά και τον μπαμπά μου. Τώρα αρχίζω σιγά σιγά να νιώθω πάλι παιδί.»
Η οικογένεια Solomon στο σαλόνι του σπιτιού τους στην Αθήνα όπου προσπαθούν να αναβιώσουν τις στιγμές που έχασαν ενώ ήταν χώρια για τόσα πολλά χρόνια.
Μπορεί η Naemi να χρειάστηκε να διακόψει τις σπουδές νοσηλευτικής που είχε ξεκινήσει στην Ουγκάντα, αλλά έχει πίστη για το μέλλον που αρχίζει να ξαναχτίζει στην Ελλάδα. Μαθαίνει ελληνικά και προσαρμόζεται στην καινούρια της ζωή, έχοντας βρει ήδη δουλειά στον τουριστικό τομέα, απολαμβάνοντας παράλληλα την «άνευ όρων αγάπη» που, όπως λέει, της προσφέρει η οικογένειά της. «Η οικογενειακή επανένωση δεν έχει να κάνει μόνο με το να κερδίσεις μια υπόθεση ή το να φέρεις μια οικογένεια κοντά. Έχει να κάνει με το να δίνεις στους ανθρώπους ελπίδα», καταλήγει.
Την ίδια ελπίδα αποζητά και διεκδικεί η Karime, ενώ συνεχίζει την πολυάσχολη καθημερινότητά της προσπαθώντας παράλληλα να στηρίξει άλλες γυναίκες όπως η ίδια. «Ακόμα και στον παράδεισο, είναι δύσκολα όταν δεν έχεις αυτούς που αγαπάς δίπλα σου.»
Η Karime με τον μικρότερο γιο της, τον Iman, σε ένα πάρκο στην Αθήνα. Στοργική μητέρα δύο παιδιών, η Κarime ελπίζει να καταφέρει να προσφέρει στα παιδιά της μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή παρά τις δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει η ίδια.
Hope Away From Home: Προστασία και ελπίδα για τους ανθρώπους που αναζητούν ασφάλεια
Η εκστρατεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα «Ελπίδα Μακριά από το Σπίτι» προάγει την προστασία του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή για τους ανθρώπους που έχουν αναζητήσει ασφάλεια στη χώρα. Βασική προτεραιότητα της εκστρατείας είναι η διεύρυνση της πρόσβασης στην οικογενειακή επανένωση, που αποτελεί μια ασφαλή και νόμιμη οδό για τους πρόσφυγες που έχουν χωριστεί από τους αγαπημένους τους.
Το πρόγραμμα νομικής συνδρομής σε υποθέσεις οικογενειακών επανενώσεων που υλοποιεί το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, έχει υποστηρίξει 290 υποθέσεις οικογενειακής επανένωσης από το 2021 έως το 2024. Το ίδιο διάστημα 145 άνθρωποι επανενώθηκαν με επιτυχία στην Ελλάδα με άλλα μέλη των οικογενειών τους, πολλές φορές μετά από πολυετή προσπάθεια, αναμονή και αβεβαιότητα. Αυτές οι επανενώσεις αντιπροσωπεύουν κάτι περισσότερο από νομικές νίκες- βοηθούν τους ανθρώπους να ξαναβρούν την αξιοπρέπεια και την ελπίδα τους.
Ωστόσο, αυτό το κρίσιμο έργο βρίσκεται τώρα σε κίνδυνο. Η τρέχουσα κρίση χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις - συμπεριλαμβανομένης της Ύπατης Αρμοστείας - απειλεί να βάλει τέλος σε υπηρεσίες που μπορούν να βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων, όπως είναι η νομική υποστήριξη. Χωρίς αυτή την υποστήριξη, οι οικογένειες των προσφύγων θα παραμένουν χωρισμένες, οι νόμιμες οδοί επανένωσης θα γίνουν πιο δύσκολα προσβάσιμες και τα ευάλωτα άτομα μπορεί να αναγκαστούν να καταφύγουν σε επικίνδυνα ταξίδια.