Ύπατη Αρμοστεία: Η ιστορική επιστροφή των εκτοπισμένων της Συρίας φέρνει ευκαιρίες αλλά και επείγουσες προκλήσεις

ΔΑΜΑΣΚΟΣ – Η πτώση του καθεστώτος Assad άνοιξε ένα σπάνιο παράθυρο ελπίδας για ειρήνη και σταθερότητα στη Συρία. Έναν χρόνο μετά, οι εκτοπισμένοι Σύροι επιστρέφουν στα σπίτια τους – περισσότεροι από 3 εκατομμύρια μέχρι σήμερα – αλλά απαιτείται πολύ μεγαλύτερη διεθνής υποστήριξη ώστε η τάση αυτή να έχει διάρκεια.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, περισσότεροι από 1,2 εκατομμύρια Σύροι έχουν επιστρέψει εθελούσια από γειτονικές χώρες από τον Δεκέμβριο του 2024, μαζί με περισσότερους από 1,9 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους που έχουν επιστρέψει στις περιοχές καταγωγής τους. Ακόμη περισσότεροι έχουν εκφράσει την επιθυμία να επιστρέψουν.

Πρόκειται για ένα κρίσιμο βήμα στη διαδικασία επούλωσης της Συρίας. Ο αναγκαστικός εκτοπισμός ήταν μία από τις βαθύτερες πληγές που άφησε πίσω της η σύγκρουση. Η επιστροφή των ανθρώπων θα είναι καθοριστική για να μπει ένα τέλος σε χρόνια οδύνης και να σταθεροποιηθεί η κατάσταση. «Είναι μια μοναδική ευκαιρία για μια ολόκληρη γενιά προκειμένου να τερματιστεί μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις του κόσμου», δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi. «Αλλά χωρίς επείγουσα παγκόσμια στήριξη, αυτό το παράθυρο ελπίδας θα κλείσει. Οι Σύροι είναι έτοιμοι να ξαναχτίσουν – το ερώτημα είναι αν ο κόσμος είναι έτοιμος να τους βοηθήσει να το κάνουν».

Καθώς όλο και περισσότεροι Σύροι επιστρέφουν στα σπίτια τους, η Ύπατη Αρμοστεία έχει ξεκινήσει να βοηθάει τις εθελούσιες επιστροφές από γειτονικές χώρες, ώστε αυτές να είναι αξιοπρεπείς και βιώσιμες. Η υποστήριξη περιλαμβάνει οικονομική βοήθεια, μεταφορές και συμβουλευτική σχετικά με τα απαιτούμενα έγγραφα για τη διευκόλυνση της επανένταξης.

Η Ύπατη Αρμοστεία έχει ενισχύσει τις δραστηριότητές της στις γειτονικές χώρες υποδοχής από τον Ιανουάριο του 2025, προκειμένου να ανταποκριθεί στη αυξανόμενη ζήτηση για εθελούσιες επιστροφές. Τουλάχιστον 170.000 Σύροι έχουν επιστρέψει από την Ιορδανία στη Συρία από τις 8 Δεκεμβρίου 2024. Το γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας στην Ιορδανία έχει παράσχει βοήθεια σε πάνω από 24.000 περιπτώσεις, προσφέροντας μεταξύ άλλων συμβουλευτική υποστήριξη, πληροφόρηση, βοήθεια στις μετακινήσεις και χρηματική ενίσχυση.

Στον Λίβανο, η Ύπατη Αρμοστεία είχε κλείσει τις υποθέσεις για περίπου 379.000 Σύρους έως τα τέλη Νοεμβρίου, στη βάση της επιβεβαιωμένης ή τεκμαιρόμενης επιστροφής τους. Από αυτούς, 45.000 έχουν λάβει υπηρεσίες συμβουλευτικής, έντυπα επαναπατρισμού και χρηματικό βοήθημα για την επιστροφή τους από την Ύπατη Αρμοστεία, ενώ περισσότεροι από 2.600 έχουν επίσης στηριχθεί μέσω μεταφορών που συντονίζει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ). Το πρόγραμμα εθελούσιου επαναπατρισμού εφαρμόζεται σε στενή συνεργασία με τις αρχές. Στην Αίγυπτο, σχεδόν 28.000 ατομικές υποθέσεις έχουν κλείσει από τις 8 Δεκεμβρίου 2024. Στην Τουρκία, την τελευταία χρονιά, περίπου 560.000 Σύροι έχουν επιστρέψει εθελοντικά. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει παρακολουθήσει την πορεία περίπου 420.000 επιστροφών σε συνεργασία με τις αρχές. Οι πρόσφυγες έχουν λάβει συμβουλευτική, πληροφορίες για τις συνθήκες στις περιοχές καταγωγής τους και οικονομική ενίσχυση για την μετακίνησή τους. Η Ύπατη Αρμοστεία υποστηρίζει επίσης την έκδοση εγγράφων αστικής κατάστασης πριν από την αναχώρηση και βοηθάει με παραπομπές και οικονομική βοήθεια κατά την άφιξη.

Η Ύπατη Αρμοστεία τονίζει ότι οι πρόσφυγες δεν πρέπει να εξαναγκάζονται να επιστρέψουν. Η κατάσταση ασφαλείας στο εσωτερικό της Συρίας παραμένει ρευστή σε ορισμένες περιοχές, ενώ οι Σύροι πρόσφυγες παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις. Είναι τεράστιες οι προκλήσεις που παραμένουν σε μια χώρα που έχει ρημαχτεί από 14 χρόνια πολέμου. Ολόκληρες γειτονιές δεν είναι παρά ερείπια, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται σχολεία, νοσοκομεία και συστήματα ύδρευσης. Η ηλεκτροδότηση, το πόσιμο νερό και η υγειονομική περίθαλψη παραμένουν αποσπασματικά. Οι ευκαιρίες βιοπορισμού είναι περιορισμένες και οι τοπικές αγορές έχουν ελλείψεις. Πολλοί από όσους επιστρέφουν δεν διαθέτουν έγγραφα αστικής κατάστασης, γεγονός που δυσχεραίνει την πρόσβαση σε ιδιοκτησιακά δικαιώματα και βασικές υπηρεσίες. Μη εκραγέντα πυρομαχικά εξακολουθούν να απειλούν ζωές καθώς 577 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από την αρχή του έτους.

Η Ύπατη Αρμοστεία εργάζεται για τη βελτίωση των συνθηκών για τους επαναπατρισθέντες. Από την αρχή του έτους, πάνω από 36.000 νοικοκυριά έχουν λάβει χρηματική ενίσχυση με την επιστροφή τους στη Συρία και σχεδόν 30.000 άτομα έχουν μεταφερθεί από τα σύνορα στους τόπους προορισμού τους. Οι ομάδες μας αποκαθιστούν κατεστραμμένα σπίτια και παρέχουν είδη πρώτης ανάγκης. Μέχρι στιγμής, σχεδόν 3.000 οικογένειες έχουν λάβει υποστήριξη για επισκευές κατοικίας, 84.000 οικογένειες έχουν λάβει βασικά είδη όπως κουβέρτες, στρώματα και χειμερινά ρούχα, ενώ περίπου 30.000 οικογένειες έχουν λάβει βοήθεια για τον χειμώνα.

Για την κάλυψη των αναγκών σε νομική αρωγή και έκδοση εγγράφων, η Ύπατη Αρμοστεία στη Συρία παρέχει υπηρεσίες σε κοινοτικά κέντρα και μέσω κινητών ομάδων, ώστε να βοηθήσει αυτούς που επιστρέφουν να ανακτήσουν περιουσιακά δικαιώματα και πρόσβαση σε υπηρεσίες. Οι ομάδες μας εργάζονται επίσης για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των παιδιών και την παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Η Ύπατη Αρμοστεία έχει ανακατασκευάσει ληξιαρχεία και κτηματολογικά γραφεία. Παράλληλα, υποστηρίζει επαγγελματικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης, όπως με τη δημιουργία μικρών επιχειρήσεων.

Παρά τις προσπάθειες αυτές, η έκκληση της Ύπατης Αρμοστείας για 1,5 δις δολάρια για την κατάσταση στη Συρία το 2025 έχει χρηματοδοτηθεί μόλις κατά 33 τοις εκατό, αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς επαρκή καταλύματα, βασικές υπηρεσίες ή υποστήριξη εν μέσω του επικείμενου χειμώνα. Περίπου 4,5 εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες παραμένουν σε γειτονικές χώρες, οι περισσότεροι ζώντας κάτω από το όριο της φτώχειας. Χρειάζονται συνεχή υποστήριξη, όπως και οι χώρες που τους φιλοξενούν. Η αύξηση της χρηματοδότησης είναι επείγουσα για την ενίσχυση της ανάκαμψης και της ανοικοδόμησης, την επέκταση των ευκαιριών κατάρτισης και τη διατήρηση της παροχής προστασίας και ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ παράλληλα υποστηρίζονται οι χώρες υποδοχής που εξακολουθούν να φιλοξενούν εκατομμύρια Σύρους. Κάτι τέτοιο μπορεί να διατηρήσει τη σταθερότητα και να αποτρέψει τις μη ασφαλείς και μη βιώσιμες επιστροφές.

Η κυβέρνηση της Συρίας φέρει την πρωταρχική ευθύνη να δημιουργήσει ένα ασφαλές, βασισμένο στα δικαιώματα περιβάλλον που θα διευκολύνει τις εθελούσιες επιστροφές. Σε αυτή τη νέα Συρία, πρέπει να βλέπουμε πλέον μόνο εθελούσιες επιστροφές, όχι νέα φαινόμενα εκτοπισμού.

Μπορείτε να βρείτε φωτογραφικό υλικό εδώ.

Μπορείτε να βρείτε οπτικοακουστικό υλικό εδώ.