Οι φετινοί νικητές του Βραβείου Νάνσεν

Έλληνες ήρωες τιμήθηκαν στην τελετή απονομής του Βραβείου Προσφύγων Νάνσεν 2016

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) τίμησε τις ηρωικές προσπάθειες των Ελλήνων εθελοντών κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης του 2015, απονέμοντας το Βραβείο Προσφύγων Νάνσεν στον Κωνσταντίνο Μητράγκα από την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ) και την Έφη Λατσούδη από τον ανοιχτό χώρο φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ στη Λέσβο.

Ο Κωνσταντίνος Μητράγκας και η Έφη Λατσούδη παρέλαβαν το βραβείο σε τελετή που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη, τη Δευτέρα 3 Οκτωβρίου. Οι δύο εθελοντές τιμήθηκαν για το εξαιρετικό έργο που προσέφεραν μέσα στο 2015, βοηθώντας χιλιάδες πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα: έσωσαν ζωές κατά τη διάρκεια επικίνδυνων θαλάσσιων ταξιδιών και έδωσαν στους πιο ευάλωτους ένα ασφαλές καταφύγιο μόλις έφταναν στη στεριά. Κάθε νικητής θα λάβει το αναμνηστικό μετάλλιο Νάνσεν και ένα χρηματικό έπαθλο 75.000 δολαρίων για τη χρηματοδότηση ενός προγράμματος που θα συμπληρώνει το έργο τους.

Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες παρέδωσε το μετάλλιο Νάνσεν στους νικητές και ανέφερε στην ομιλία του:

«Κάθε φορά που βλέπω απλές και αυθόρμητες πράξεις ανθρωπιάς και συμπόνοιας από καθημερινούς ανθρώπους που προσφέρουν βοήθεια στους πρόσφυγες, επαναβεβαιώνεται η πίστη μου ότι όλοι οι άνθρωποι παγκοσμίως δε θα γυρίσουν την πλάτη τους σε αυτές τις οικογένειες που έχουν χάσει τα πάντα.»

«Οι ηρωικές ανθρωπιστικές προσπάθειες της Έφης και του Κωνσταντίνου αντικατοπτρίζουν το πνεύμα της αλληλεγγύης που υπερβαίνει τη μισαλλοδοξία και επικεντρώνεται στη διάσωση της ανθρώπινης ζωής, στην επούλωση της καρδιάς και στην ανακούφιση της ψυχής.»

«Πρόκειται για γενναιοδωρία που έρχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο: είναι η συσσώρευση απλών πράξεων και μπορεί να είναι τόσο ισχυρή. Και αυτή είναι το κίνητρο για τους δύο νικητές μας, που γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι οι απλές πράξεις ανθρωπιάς μπορούν συνδυαστικά να έχουν ένα θαυματουργό αποτέλεσμα.»

Η Έφη Λατσούδη είναι μία από τους δημιουργούς του ανοιχτού χώρου φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ, που ήταν παλαιότερα μια παιδική καλοκαιρινή κατασκήνωση και μετατράπηκε το 2012 σε ασφαλές καταφύγιο για ευάλωτους πρόσφυγες με τη βοήθεια των τοπικών αρχών. Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της κρίσης το 2015, ο χώρος του πρώην ΠΙΚΠΑ φιλοξενούσε περίπου 600 πρόσφυγες τη μέρα, παρά τη χωρητικότητά του για μέχρι 150 άτομα. Από το 2012, ο χώρος του πρώην ΠΙΚΠΑ έχει προσφέρει βοήθεια σε πάνω από 30.000 πρόσφυγες.

«Το βραβείο αυτό αποτελεί μια αναγνώριση της συνειδητής απόφασης που έχουμε πάρει να φροντίζουμε για τη διατήρηση της αξιοπρέπειας των ευάλωτων ανθρώπων που έφτασαν στη Λέσβο αλλά και για την αξιοπρέπεια όσων δεν τα κατάφεραν να φτάσουν», είπε η Έφη Λατσούδη, μόλις παρέλαβε το βραβείο.

«Θρηνήσαμε μαζί με τόσες πολλές μητέρες που έχασαν τα παιδιά τους. Η δραματική αύξηση των θανάτων το 2015 ήταν ένας εφιάλτης αλλά δεν το βάλαμε κάτω.»

«Όλα αυτά που έχουμε πετύχει με την αλληλεγγύη, θα πρέπει να τα υπερασπιστούμε τώρα. Μαζί, θα δείξουμε επιμονή και θα συνεχίσουμε», είπε.

Ο Κωνσταντίνος Μητράγκας δέχτηκε το βραβείο εκ μέρους της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (ΕΟΔ):

«Ο πόλεμος, η φτώχεια και οι διώξεις είναι οι παράγοντες που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν την πατρίδα τους. Δυστυχώς, το υπέροχο Αιγαίο έγινε μια από τις πιο θανατηφόρες μεταναστευτικές οδούς. Από την πρώτη στιγμή που είδαμε ανθρώπους σε απόλυτο κίνδυνο, για μας δεν υπήρχε δεύτερη σκέψη, απλά τους βοηθήσαμε. Δεν επιζητήσαμε ποτέ την αναγνώριση. Είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι με το χαμόγελο των ανθρώπων που σώζουμε, αυτή είναι η ανταμοιβή μας.»

«Το βραβείο αυτό ανήκει και στους 2.000 εθελοντές διασώστες της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, που μπορώ να πω ότι είναι ήρωες γιατί το θεωρούμε καθήκον μας να διακινδυνεύουμε τη ζωή μας για να σώσουμε άλλους ανθρώπους.»

Ως γενικός γραμματέας, ο Κωνσταντίνος ηγείται μιας ομάδας που απαρτίζεται από περισσότερους από 2.000 εθελοντές, οι οποίοι διασώζουν ανθρώπους στο Αιγαίο και τα ελληνικά βουνά από το 1978. Το 2015, οι εθελοντές της ομάδας εργάζονταν 24 ώρες τη μέρα, ανταποκρινόμενοι σε αδιάκοπες εκκλήσεις για διάσωση ακόμα και μέσα στη νύχτα. Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα πραγματοποίησαν 1.035 επιχειρήσεις διάσωσης, σώζοντας 2.500 ζωές, ενώ βοήθησαν περισσότερους από 7.000 ανθρώπους να φτάσουν στην ασφάλεια.

Πάνω από 850.000 άνθρωποι έφτασαν στην Ελλάδα το 2015 – οι 500.000 από αυτούς στη Λέσβο. Τον Οκτώβριο του 2015 οι αφίξεις κορυφώθηκαν φτάνοντας τις 10.000 ημερησίως, ενώ οι συρράξεις στη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ συνέχιζαν να ξεριζώνουν τους ανθρώπους από τις εστίες τους. Εκτιμάται, δυστυχώς, ότι πάνω από 270 άνθρωποι έχασαν πέρυσι τη ζωή τους στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Εδώ και πάνω από 60 χρόνια, το Βραβείο Προσφύγων Νάνσεν της Υ.Α. έχει τιμήσει όσους έχουν δείξει εξαιρετική αφοσίωση στο προσφυγικό ζήτημα. Οι φετινοί νικητές τιμήθηκαν σε μια τελετή βράβευσης που περιλάμβανε ομιλίες, ποίηση, χορό και μουσικές παραστάσεις από τον Σενεγαλέζο τραγουδιστή Baaba Maal, τη νικήτρια του παγκόσμιου διαγωνισμού ποίησης Slam του 2015 Emi Mahmoud, τους επαγγελματίες χορευτές Grey People, και τη Lyse Doucet, διεθνή ανταποκρίτρια του BBC.

Στους νικητές του Βραβείου Προσφύγων Νάνσεν περιλαμβάνονται διάσημοι αλλά και πιο αφανείς ήρωες: η Eleanor Roosevelt, η Graça Machel και ο Luciano Pavarotti είναι μερικοί από τους πιο αναγνωρίσιμους βραβευθέντες αλλά υπάρχουν και αξιοθαύμαστοι αφανείς ήρωες, όπως ο Κωνσταντίνος Μητράγκας και η Έφη Λατσούδη, που αφοσιώθηκαν στην καταπολέμηση των αδικιών που βιώνουν οι αναγκαστικά εκτοπισμένοι: unhcr.org/Nansen και www.nansen.gr.

• Κατεβάστε εδώ φωτογραφία από την Τελετή Βράβευσης.
• Περισσότερες φωτογραφίες και βίντεο από τους νικητές του Βραβείου Νάνσεν 2016 και την τελετή βράβευσης μπορείτε να κατεβάσετε εδώ: http://media.unhcr.org

Ο Κωνσταντίνος Μητράγκας, εκ μέρους της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (ΕΟΔ), και η Έφη Λατσούδη, υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον χώρο ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ στη Λέσβο, είναι οι νικητές του Βραβείου Προσφύγων Νάνσεν 2016 της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.). Το βραβείο αποτελεί αναγνώριση των αδιάκοπων εθελοντικών προσπαθειών τους να βοηθήσουν τους πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα το 2015 και αντανακλά το πνεύμα εθελοντισμού που χαρακτήρισε την πρωτοφανή ανταπόκριση στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης όσον αφορά τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στην Ευρώπη.

Από το 2007, η Ελλάδα δοκιμάζεται από την άφιξη μεγάλων αριθμών προσφύγων και μεταναστών. Όμως, το 2015 οι αφίξεις μέσω θαλάσσης κλιμακώθηκαν, δημιουργώντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Μόνο στη Λέσβο, οι αφίξεις πέρυσι ξεπέρασαν τις 500.000. Τον Οκτώβριο του 2015, οι αφίξεις κορυφώθηκαν, υπερβαίνοντας τις 10.000 ημερησίως, καθώς οι συγκρούσεις στη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ εξακολουθούσαν να αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείπουν τις εστίες τους. Πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν και σε άλλα ελληνικά νησιά, όπως τη Χίο, τη Σάμο, τη Λέρο και την Κω, καθώς χιλιάδες άνθρωποι αψήφησαν τα παγωμένα νερά, τα ψεύτικα σωσίβια και τη σφοδρή κακοκαιρία για να βρουν ασφάλεια. Για πολλούς πρόσφυγες, οι ηρωικές ανθρωπιστικές προσπάθειες των Ελλήνων εθελοντών το 2015 ξεπερνούσαν κατά πολύ τη διάσωση των επιζώντων από τη θάλασσα: τους βοήθησαν να κάνουν τα πρώτα βήματα προς μια φυσιολογική ζωή.

Η ΕΟΔ απαρτίζεται από περισσότερους από 2.000 εθελοντές, οι οποίοι διασώζουν ανθρώπους στο Αιγαίο και τα ελληνικά βουνά από το 1978. Το 2015 οι εθελοντές εργάζονταν 24 ώρες το 24ωρο, ανταποκρινόμενοι σε συνεχείς κλήσεις για διάσωση μέσα στη νύχτα. Στη διάρκεια της χρονιάς, οι εθελοντές πραγματοποίησαν 1.035 επιχειρήσεις διάσωσης, σώζοντας 2.500 ζωές, ενώ βοήθησαν περισσότερους από 7.000 ανθρώπους να φτάσουν σε ασφαλές έδαφος. Με τις αδιάκοπες προσπάθειές τους για τη διάσωση τόσο πολλών ανθρώπων, οι εθελοντές της ΕΟΔ αποτέλεσαν παγκόσμιο παράδειγμα.

Στη Λέσβο, ο χώρος ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ παρέχει ένα ασφαλές και ζεστό περιβάλλον στο νησί από το 2012. Η Έφη Λατσούδη ήταν ένας από τους ανθρώπους που δημιούργησαν τον χώρο, μετατρέποντας τις παλιές παιδικές κατασκηνώσεις του ΠΙΚΠΑ σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον, με την υποστήριξη του Δήμου Λέσβου. Με το πέρασμα των χρόνων, ο χώρος κατακλύστηκε από ιδιαίτερα ευάλωτους πρόσφυγες, όπως γυναίκες που είχαν χάσει τα παιδιά τους στο θαλάσσιο ταξίδι και ενηλίκους και παιδιά με αναπηρίες ή μαθησιακές δυσκολίες. Στην κορύφωση της κρίσης, ο χώρος του πρώην ΠΙΚΠΑ φιλοξενούσε γύρω στους 600 πρόσφυγες καθημερινά, παρόλο που είχε δυνατότητα για μόλις 150, και διένεμε πάνω από 2.000 γεύματα καθημερινά. Η αφοσίωση της Έφης συμπληρώνεται από το έργο εκατοντάδων ηρωικών εθελοντών.

Ο Κωνσταντίνος Μητράγκας, χειριστής διασωστικού σκάφους και γενικός γραμματέας της κεντρικής διοίκησης της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (ΕΟΔ), είναι επιχειρηματίας από τη Θεσσαλονίκη.

Όπως οι συνάδελφοί του, εργάζεται στην ΕΟΔ σε εθελοντική βάση, επιβλέποντας τα πάντα: από την εκπαίδευση μέχρι τις σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης.

«Πιστεύω ότι είναι κάτι στην καρδιά σου που σε παρακινεί και σε κάνει εθελοντή» λέει ο Κωνσταντίνος, πατέρας δύο παιδιών. «Φυσικά πολλές φορές φοβόμαστε, αυτό μας κρατάει ζωντανούς. Αν δε φοβάσαι, δεν είσαι άνθρωπος.»

Τα τελευταία δύο χρόνια, η ΕΟΔ έχει δει σημαντική αύξηση των εθελοντών και έχει απευθύνει έκκληση και για άλλους, προκειμένου να διευρύνει τη λειτουργία της ύστερα από τη μαζική εισροή προσφύγων του 2015.

«Πρέπει να είμαστε ενωμένοι σε περιόδους κρίσης, όπως κάναμε με τους άλλους Έλληνες εθελοντές μας και τον υπόλοιπο κόσμο που ήρθε εδώ για να μας βοηθήσει», λέει ο Κωνσταντίνος. «Ο πλανήτης θα αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις στο μέλλον, επομένως πρέπει να είμαστε μαζί για να βοηθήσουμε να σωθούν ανθρώπινες ζωές.»

Η Έφη Λατσούδη, υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι η ήρεμη δύναμη στον χώρο ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ.

Το 2006, όχι μόνο είχε αυξηθεί ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που έφταναν στη Λέσβο, αλλά η Έφη έβλεπε με τρόμο πολλούς να πεθαίνουν στην προσπάθειά τους να βρουν ασφάλεια. «Σκεφτόμουν ότι δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει κάτι τέτοιο δίπλα μας και να μη ξέρουμε τίποτα» θυμάται.

Η Έφη ήταν μέλος μιας μικρής ομάδας ακτιβιστών, με την οποία επισκεπτόταν τακτικά τις δομές φιλοξενίας που υπήρχαν τότε στη Λέσβο και βοηθούσε τους πρόσφυγες στις καθημερινές ανάγκες τους. Το 2012, οι χώροι φιλοξενίας που υπήρχαν τότε ήταν υπερπλήρεις. Η Έφη αντιλήφθηκε ότι υπήρχε άμεση ανάγκη για έναν ασφαλή χώρο, ένα καταφύγιο για τους πιο ευάλωτους πρόσφυγες –άτομα με αναπηρία, αρρώστους, εγκυμονούσες, νέους και ηλικιωμένους – των οποίων οι ανάγκες αυξάνονταν ραγδαία. Χάρη στις προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών, και με την επιμονή και το όραμα της Έφης, ο δήμος υποστήριξε μια λύση που έδωσε ελπίδα σε εκατοντάδες πρόσφυγες και διασωθέντες ναυαγίων στη συνέχεια.

Ο χώρος του πρώην ΠΙΚΠΑ άνοιξε το 2012 και περηφανεύεται για την πλήρη ανεξαρτησία του, καθώς βασίζεται αποκλειστικά σε δωρεές και συνεισφορές εθελοντών, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. «Υπάρχει ένα πρόσωπο της Ευρώπης που είναι πολύ ανθρώπινο και αυτό είναι υπέροχο» λέει η Έφη, η οποία ταυτόχρονα με τις αδιάκοπες ανάγκες του χώρου ανοιχτής φιλοξενίας ασχολείται και με τον 15χρονο γιο της, τον Μιχάλη. «Μπορεί να κάνει θαύματα. Κι αυτό είναι ένα θαύμα.»

Άνθρωποι που βρήκαν υποστήριξη στον χώρο ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ

Όταν ο 17χρονος Mohammed βρέθηκε πίσω από τα αγκαθωτά συρματοπλέγματα της Μόριας, ήταν ένα σοκ γι’ αυτόν. Παρόλο που φοβόταν, δεν ήταν τίποτα μπροστά στον τρόμο που ένιωθε στην πατρίδα του.

Όταν ο συριακός στρατός συνέλαβε τον ξάδελφό του και ο μεγαλύτερος αδελφός του έφυγε τρομοκρατημένος για να βρει ασφάλεια στην Ολλανδία, η μητέρα του τον ικέτευσε να φύγει από τη Συρία. Μια νύχτα, διέσχισε το Αιγαίο για να φτάσει στη Λέσβο. Χρειάστηκε μόλις μιάμιση ώρα για να ξεφύγει.

Για τους 856.723 πρόσφυγες σαν τον Mohammed που πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα το 2015 –με τους μισούς να προέρχονται από την σπαρασσόμενη από τον πόλεμο Συρία– οι κίνδυνοι αυτού του αβέβαιου ταξιδιού δεν ήταν τίποτα μπροστά στην κόλαση που άφησαν πίσω στην πατρίδα τους.

Ο Mohammed ήταν ένας από τους «τυχερούς» που κατάφεραν να φτάσουν σε ασφαλείς ακτές. Όμως, ακόμη και στη Λέσβο, ο εφιάλτης του δεν είχε τελειώσει ακόμη.

Πέρασε την πρώτη του μέρα στην Ευρώπη σε μια κλειστή και υπερπλήρη δομή στη Μόρια, όπου ξεσπούσαν πολλές εντάσεις.

«Ήμουν τρομαγμένος, επειδή ήμουν κουρασμένος από το ταξίδι και ήμουν μόνος μου», θυμάται.

Όμως η πίστη του στην ανθρωπότητα αποκαταστάθηκε όταν παραπέμφθηκε στον χώρο ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ. Μέσα σε τέσσερα χρόνια, ο συγκεκριμένος χώρος έχει γίνει καταφύγιο για μερικούς από τους πιο ευάλωτους πρόσφυγες στη Λέσβο. Εδώ, η Έφη Λατσούδη και μια ομάδα εθελοντών βοηθούν τους πρόσφυγες που έχουν τραυματικές εμπειρίες ή είναι ευάλωτοι να αισθανθούν ασφαλείς ξανά. Υπάρχει μια ατμόσφαιρα κοινότητας, χώρος για να παίζουν τα παιδιά και πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα, νομική βοήθεια και εκπαίδευση.

«Ένιωσα ασφαλής», λέει ο Mohammed, με την ανακούφιση να ζωγραφίζεται στο πρόσωπό του. «Ένιωσα ότι έχω μια οικογένεια. Ένιωσα ότι έχω ανθρώπους που με προστατεύουν.»

Για πάρα πολλούς πρόσφυγες σαν τον Mohammed που επέζησαν από το πέρασμα προς την Ελλάδα το 2015, η Έφη Λατσούδη και ο χώρος ανοιχτής φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ ήταν μια σανίδα σωτηρίας σε μια θάλασσα αβεβαιότητας. Η γενναιοδωρία και η υποστήριξη που έλαβαν εδώ οι άνθρωποι θα τους συνοδεύει για πάντα.