«Το πάγωμα στο άσυλο δεν σταματά τις μεταναστευτικές ροές»

Τη σύνθεση των ροών από τη Λιβύη και μεθόδους για την αντιμετώπισή τους περιγράφει στο «Βήμα» η Maria Clara Martin, επικεφαλής του γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Οι άνθρωποι που φτάνουν στην Κρήτη από την Ανατολική Λιβύη είναι οικονομικοί μετανάστες ή πρόσφυγες;

«Οι αφίξεις στην Κρήτη αποτελούν σαφώς μεικτές μετακινήσεις – δηλαδή περιλαμβάνουν τόσο πρόσφυγες όσο και μετανάστες. Περίπου το ένα τρίτο είναι Σουδανοί που φεύγουν από έναν καταστροφικό πόλεμο και σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτοί αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες και δικαιούνται διεθνούς προστασίας.

Σχεδόν οι μισοί είναι από την Αίγυπτο, ενώ οι υπόλοιποι προέρχονται από το Μπανγκλαντές, το Πακιστάν και σε μικρότερους αριθμούς από χώρες όπως η Ερυθραία, η Συρία, η Σομαλία και η Υεμένη. Αυτή η πολυμορφία είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητο όσοι ζητούν άσυλο να αξιολογούνται ατομικά».

Πώς μπορεί να πειστεί η ελληνική κοινωνία να δεχτεί αυτούς τους «κυρίως άνδρες κάτω των 30 ετών» χωρίς να τους βλέπει ως απειλή;

«Είναι απολύτως κατανοητό να υπάρχουν ανησυχίες. Όμως είναι σημαντικό να μη μετατρέπονται τα δημογραφικά χαρακτηριστικά σε αφήγημα φόβου. Ρωτήσαμε Σουδανούς πρόσφυγες, κυρίως νεαρούς άνδρες, γιατί έφυγαν. Πολλοί είπαν για να αποφύγουν τη βίαιη στρατολόγηση, άλλοι διέφυγαν από θηριωδίες. Αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν από απειλές, δεν είναι οι ίδιοι απειλή.

Η Ελλάδα έχει αναπτύξει αξιόπιστα συστήματα για να αξιολογεί ποιος πληροί τις προϋποθέσεις για προστασία και να εντοπίζει πιθανούς κινδύνους ασφαλείας. Αυτά τα συστήματα αξίζουν την εμπιστοσύνη του κοινού, συνεχή χρηματοδότηση και συνεχή βελτίωση».

Η Ελλάδα αποφάσισε να παγώσει για τρεις μήνες την επεξεργασία αιτημάτων ασύλου για όσους φτάνουν με βάρκες από τη Βόρεια Αφρική. Θα στείλει το μήνυμα ότι δεν αξίζει το επικίνδυνο και ακριβό ταξίδι προς την Ευρώπη;

«Πρέπει να παραδεχθούμε μια βασική αλήθεια: οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να μετακινούνται όσο υπάρχουν πόλεμοι, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βία, ανασφάλεια και βαθιές ανισότητες. Τα περιοριστικά μέτρα από μόνα τους δεν θα σταματήσουν τις ροές – ίσως τις καθυστερήσουν ή τις εκτρέψουν, αλλά δεν αντιμετωπίζουν τις ρίζες του προβλήματος».

Είναι τα χρήματα και οι υπηρεσίες που προσφέρει το ελληνικό κράτος στους αιτούντες άσυλο ένας «παράγοντας έλξης»; Αν περιοριστούν, θα μειωθούν οι ροές;

«Σύμφωνα με την εμπειρία της Ύπατης Αρμοστείας, κανείς δεν ρισκάρει τη ζωή του στη θάλασσα απλώς για να λάβει φαγητό ή βασική βοήθεια. Οι άνθρωποι φεύγουν επειδή ζουν σε απελπιστικές συνθήκες. Η Ελλάδα έχει βελτιώσει σημαντικά τις διαδικασίες ασύλου, που πλέον διαρκούν λίγους μήνες. Η υποστήριξη διαρκεί μόνο για αυτό το διάστημα. Οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες λαμβάνουν στήριξη μόνο για έναν ακόμη μήνα μετά την αναγνώρισή τους».

Τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη για να αντιμετωπιστούν τα δίκτυα διακινητών;

«Οι άνθρωποι καταφεύγουν στους διακινητές μόνο αν δεν έχουν άλλη επιλογή. Η εξάρθρωση των δικτύων διακίνησης απαιτεί διεθνή συνεργασία: ανταλλαγή πληροφοριών, χτύπημα των οικονομικών τους δομών, επιβολή του νόμου και καλύτερη προστασία μεταναστών και προσφύγων εντός της Λιβύης και άλλων χωρών υποδοχής. Είναι επίσης κρίσιμο να δείξουμε ότι η χρήση διακινητών δεν αποδίδει. Αυτό σημαίνει να υπάρχουν νόμιμες οδοί μετανάστευσης και να επιστρέφονται όσοι δεν δικαιούνται διεθνή προστασία».

Η Ελλάδα σκοπεύει να σταματήσει το πρόγραμμα ένταξης, υποστηρίζοντας ότι οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες πρέπει να βρουν εργασία και να μη στηρίζονται σε κρατικές επιδοτήσεις. Είναι ρεαλιστικό αυτό;

«Είναι εύλογο να περιμένει κανείς από τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες να καταστούν αυτάρκεις. Και με βάση την εμπειρία μου, αυτό ακριβώς επιθυμούν και οι ίδιοι. Ωστόσο, η αυτάρκεια δεν επιτυγχάνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Οι πρόσφυγες χρειάζονται υποστήριξη για να βρουν στέγη, να μάθουν τη γλώσσα και να έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας».

Πηγή: Η συνέντευξη αυτή δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής» στις 20 Ιουλίου 2025. Δείτε εδώ.