هاوکاری یاسایی یارمەتی پەنابەرانی سوریا دەدات بۆ بەدەستهێنانی بەڵگەنامەی سەرەکی و چارەسەری ڕزگارکەری ژیان لە عێراق

عابیر تەمەن ٣٨ ساڵ و مونیر هاوسەری لە ساڵی ٢٠٢١ لە زێدی خۆیان لە شاری حەلەبی سوریا هەڵاتوون، ماڵێکی بچوکیان لە شاری هەولێر، لە هەرێمی کوردستان بە کرێ گرتووە و هێواش هێواش دەستیان بە ئاوەدانکردنەوەی ژیانیان کردووە. ئەوان زۆر دڵخۆش بوون بە پێشوازیکردن لە یەکەم منداڵیان – کوڕێک بە ناوی جود – هەر زوو دوای ئەوە. دوای ساڵێک هەستیان بە بەختەوەری کرد بە هەواڵی پێشوازیکردن لە منداڵی دووەم.

بەڵام، لە هەفتەکانی یەکەمی دووگیانیدا، ئابیر بەردەوام هەستی بە ناخۆشی دەکرد. خێزانە نیگەرانەکە نەیانتوانی بەرگەی ئازارەکە بگرن، سەردانی نەخۆشخانەیەکی گشتییان کرد. ئەوە بوو کە تووشی شێرپەنجە بوو.

"هەرگیز بیرم لەوە نەدەکردەوە کە شتێکی جددی لەم شێوەیە بێت. کاتێک پزیشکەکان پێیان وتم... خەریک بوو بێهۆش بم. جیهانەکەم داڕما."

ئابیر پێویستی بە چارەسەری دەستبەجێ و چڕ بوو. بەهۆی ناڕەحەتی بارودۆخەکەیەوە، لەبەر هاودەنگی، ئەو پزیشکە کوردە عێراقییە ڕازی بوو یەکەم چارەسەری کیمیایی پێبدات. لە کاتێکدا چارەسەرەکە دەستی بە کارکردن لەسەر خانە شێرپەنجەییەکان کرد، بەداخەوە تووشی لەبارچوون بوو. هەر چارەسەرێکی دواتر بۆ ئەوەی گۆڕانکارییەکی پێ بدرێت بۆ ئەوەی بژی، پێویستی بەوە دەبێت بەڵگەنامەی ناسنامەی پێشکەش بکات.

"تەنانەت لەگەڵ سەختی حاڵەتەکەمدا، بەبێ بەڵگەی ناسنامە پزیشکەکە تەنها دەیتوانی یەک یان دوو چارەسەرم پێبدات... داوای بڕوانامەی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران یان کرد، بەڵام منیش ئەوەم نەبوو" ئابیر ئەو زانیاریانەی بیرهێنایەوە کە لە نەخۆشخانەکە وەریگرتبوو. “ئەگەر بەڵگەنامەکانم وەرنەگرتبا، دەبوو چارەسەرەکەم بە تەواوی بوەستێنن.”

بەبێ بەڵگەنامە، پەنابەران ناتوانن بیسەلمێنن کە کێن. ناتوانن لە نەخۆشخانە حکومییەکان دەستیان بە چاودێری تەندروستی بگات، منداڵەکانیان لە قوتابخانە تۆمار بکەن، داوای یارمەتییەکانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی بکەن یان تەنانەت بە سەلامەتی بسووڕێنەوە، لە ترسی دەستگیرکردنیان لە خاڵە ئەمنییەکان و دیپۆرتکردنەوە.

کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران لە عێراق پەناخوازان بەبێ بەرامبەر تۆمار دەکات. لە ساڵی ٢٠٢٣دا ئابیر یەکێک بوو لەو زیاتر لە ٣١ هەزار پەنابەر کە لەلایەن کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران تۆمارکرابوون و بڕوانامەی پەنابەرییان بەدەستهێناوە. بەمەش ئاوارەکان دەتوانن مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆیی لە حکومەتی هەرێمی کوردستان وەربگرن.

هەبوونی ناسنامەی ڕەوا وا لە پەنابەران دەکات بتوانن ناسنامەی خۆیان بسەلمێنن و دەستیان بە خزمەتگوزارییە گشتیەکان بگات کە هاوتای عێراقییەکان بێت و دامەزراندنیان دەستەبەر بکەن. هەروەها دەیانپارێزێت لە دەستگیرکردن و دەستبەسەرکردن و گەڕانەوەی زۆرەملێی ئارەزوومەندانە

"هەموو نیگەرانییەکانم نەماون بەهۆی هەبوونی مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆییەوە... لانیکەم ئێستا پێویست ناکات خەمی نرخ و بەردەستبوونی چارەسەرەکەم بخۆم" ئابیر بە ئاسوودەیی واژۆی کرد.

لە کاتێکدا کە خزمەتگوزارییەکانی تۆمارکردن بەردەستن، و زۆربەی پەنابەران لە هەرێمی کوردستانی عێراق فۆرمی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران و مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆیی خۆیان لە حکومەت وەرگرتووە، هەندێکی دیکە نەیانتوانیوە بە ئاسانی زانیاری لەسەر ڕێکارە کارگێڕییەکان بۆ وەرگرتنی بەڵگەنامەکانیان وەربگرن.

بەهۆی دابینکردنی بودجەی بەخشندەی ژاپۆن، ٤٥٠٠ پەنابەر و پەناخوازان سوودمەند بوون لە هاوکاری یاسایی بێبەرامبەر لەوانەش ڕاوێژکاری و نوێنەرایەتی لەلایەن کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران و هاوبەشەکانییەوە، لە کۆی گشتی ١٣٨٠٠ کە بە بەشداریی بەخشەرەکان پشتگیرییان لێکرا. هەروەها پاڵپشتی ژاپۆن و خێرخوازان توانیان بە گشتی ٧٧٠٠ پەنابەر و پەناخوازان لە ڕێگەی دانیشتنەکانی هۆشیاری یاساییەوە زانیاری لەسەر مافەکانیان و ڕێکارەکانی داوای نیشتەجێبوون وەربگرن.

ئابیر دەڵێت: "ئەوە ڕۆلەرکۆستەر بوو بۆ من کە لە نێوان بارودۆخەکەم و خێزانەکەم و ئەو چارەسەرەدا بڕوم، کە ڕەنگە دەستم پێی نەگات، کاتێکی زۆر چالاک بوو لە ژیانمدا". - کاتێک تەلەفۆنیان بۆ کردین و پێیان گوتین کە دەتوانم چارەسەرم بۆ بکرێت، ئارام بوومەوە.

عێراق میوانداری نزیکەی ٣٠٠ هەزار پەنابەر دەکات – کە زۆربەیان کوردی سوریان و لە کۆمەڵەی کۆماری ئیسلامیی ئێراندا نیشتەجێن – کە ئاسۆی گەڕانەوەیان بۆیان سنووردار ماوەتەوە بەهۆی بەردەوامی نائارامی و مافەکانی مرۆڤ و پێشێلکاری و پێشێلکاریی یاسای مرۆیی. پەنابەران بەردەوامن لە چێژوەرگرتن لە ژینگەیەکی پاراستنی بەگشتی لەبار و دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە گشتیەکان، بەتایبەتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق . بەڵام سەرەڕای داکۆکیکردنی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بۆ هەڵگرتنی سنووردارکردنەکانی ئێستا، دەستڕاگەیشتن بە خاک و پەنابەری هێشتا سنووردارە.