UNHCR’s reactie op de nieuwe asielmaatregelen aangenomen door de Tweede Kamer
UNHCR’s reactie op de nieuwe asielmaatregelen aangenomen door de Tweede Kamer
Afgelopen maand heeft de Tweede Kamer drie wetsvoorstellen aangenomen die, indien goedgekeurd door de Eerste Kamer, de bescherming van vluchtelingen in Nederland aanzienlijk kunnen beperken.
De voorgestelde wetgevende maatregelen zullen naar verwachting bestaande achterstanden in de asielprocedure verergeren en de al overbelaste opvangcentra verder onder druk zetten. Naast dat deze maatregelen belangrijke mensenrechten en fundamentele beschermingsprincipes schenden die zijn verankerd in het Nederlandse asielbeleid, kunnen deze maatregelen ook in strijd zijn met internationale en Europese wetgeving, waaronder bepalingen uit het recent aangenomen EU-pact over asiel en migratie.
Stabiele beschermingsstatus
De voorgestelde Asielnoodmaatregelenwet introduceert verschillende maatregelen die de bescherming van vluchtelingen verzwakken:
Verkorten van de duur van verblijfsvergunningen asiel van vijf naar drie jaar.
Afschaffing van de verblijfsvergunning asiel voor onbepaalde tijd.
Verdubbeling van de wachttijd voor naturalisatie.
UNHCR benadrukt dat Nederland een stabiele, voorspelbare en langdurige beschermingsstatus moet blijven bieden aan alle vluchtelingen. Dit is essentieel voor het waarborgen van hun rechten en stelt hen in staat om tijdens hun verblijf zinvol bij te dragen aan de Nederlandse samenleving.
Het verkorten van verblijfsvergunningen asiel van vijf naar drie jaar zal leiden tot frequentere herbeoordelingen, wat resulteert in hogere kosten en de druk op de IND vergroot. De onbepaalde verblijfsvergunning stelde vluchtelingen, vooral degenen zonder vooruitzicht op veilige terugkeer, in staat hun leven in Nederland te stabiliseren en te integreren, ook economisch en sociaal-cultureel, in de Nederlandse samenleving.
Regelmatige herbeoordelingen en het schrappen van de verblijfsvergunning asiel voor onbepaalde tijd vereisen extra middelen van de IND, wat leidt tot hogere kosten en meer druk op het systeem. De asielvergunning onbepaalde tijd werd in 2001 ingevoerd om de efficiëntie te verbeteren en de werkdruk te verlagen. In 2020 adviseerde de Raad van State tegen een soortgelijk voorstel dat de vergunning zou verkorten, vanwege de verwachte kostenstijging voor de IND, rechtsbijstandverleners en de rechterlijke macht.
Tot slot zal het verdubbelen van de wachttijd voor naturalisatie van 5 naar 10 jaar integratie en volledige maatschappelijke participatie vertragen. Naturalisatie vormt een essentiële en beslissende stap voor mensen met een duurzaam verblijfsperspectief in Nederland. Aangezien dit de meest definitieve vorm van bescherming biedt, raadt UNHCR aan om een snelle, eerlijke en effectieve route naar naturalisatie te blijven waarborgen.
Gezinshereniging
Zowel de Asielnoodmaatregelenwet als de Wet invoering tweestatusstelsel., stellen strengere criteria voor gezinshereniging, met name voor vluchtelingen met subsidiaire bescherming (mensen die vluchten voor oorlog en geweld, in plaats van individuele vervolging).
Deze wetten maken het moeilijker voor jongvolwassenen om te herenigen met hun ouders en introduceren ongelijke behandeling tussen vluchtelingen en personen met subsidiaire bescherming. Het beperken of uitstellen van gezinshereniging voor kinderen of hun ouders op basis van hun status is in strijd met internationale en EU-verplichtingen, aangezien het zowel het recht op gezinsleven als het belang van het kind schendt.
Het invoeren van een “ tweestatusstelsel” waarbij gezinnen van vluchtelingen erkend op basis van het Vluchtelingenverdrag en van personen met subsidiaire bescherming verschillend worden behandeld, zal leiden tot een toename van de werkdruk bij de IND en meer beroepsprocedures, omdat vluchtelingen vaker hun subsidiaire status zullen laten herzien. Om het aantal beroepen te minimaliseren en extra personeelsinzet en kosten voor de IND te beperken, werd het “tweestatusstelsel” in 2001 afgeschaft. Het opnieuw invoeren van dit onderscheid leidt terug naar de ineffectieve situatie van vóór 2001 en zal de druk op het asielsysteem vergroten.
Het faciliteren van tijdige gezinshereniging komt niet alleen vluchtelingen ten goede, maar ook de samenleving als geheel. Gezinshereniging bevordert integratie, ondersteunt herstel van trauma’s en biedt veilige, legale routes die de afhankelijkheid van smokkelnetwerken en gevaarlijke reizen verminderen.
Toegang tot huisvesting
Naast de asielwetten is er ook een andere maatregel aangenomen als aanvulling op de Huisvestingswet. Deze aanvulling verbiedt gemeenten expliciet om statushouders urgente toegang tot sociale huurwoningen te verlenen.
Deze maatregel zal de toegang van vluchtelingen tot de woningmarkt ernstig beperken, waardoor het risico op dakloosheid toeneemt en zij gedwongen worden tot onveilige of ontoereikende huisvesting. Vluchtelingen ondervinden al aanzienlijke barrières bij het vinden van huisvesting vanwege financiële beperkingen, taalproblemen, beperkte juridische kennis en een gebrek aan sociale netwerken.
Toegang tot adequate huisvesting is een fundamenteel mensenrecht en een voorwaarde voor succesvolle integratie. Het helpt ook de druk op opvangcentra te verlichten, waar langdurig verblijf een negatieve invloed kan hebben op de geestelijke gezondheid en het welzijn van mensen die daar verblijven, met name voor kinderen, ouderen en mensen met een beperking.
UNHCR maakt zich ook zorgen over het wetgevingsproces rond dit amendement, aangezien het de standaardprocedures heeft omzeild door een voorstel vooruit te schuiven dat nog wacht op advies van de Raad van State.
Deze reactie is gebaseerd op eerder gemaakte opmerkingen over de asielwetgeving in het EU-migratiepact en over de nieuwe regels inzake de huisvesting van vergunninghouders. De volledige opmerkingen van UNHCR over deze wetten zijn hieronder beschikbaar.