Repatrianten

Veel vluchtelingen dromen ervan om terug te keren naar hun eigen land. UNHCR beschouwt terugkeer naar het land van herkomst, ook wel ‘repatriëring’ genoemd, als een van de beste opties voor vluchtelingen, mits het veilig is.We hebben heel wat grootschalige repatriëringsprogramma's geleid. Daarmee hielpen we miljoenen vluchtelingen naar hun land van herkomst terug te keren.

Wat zijn repatrianten?

Repatrianten, ook wel 'terugkeerders' genoemd, zijn vluchtelingen die terugkeren naar hun land van herkomst. Voor veel mensen die gedwongen op de vlucht zijn, sluit de terugkeer naar huis een vaak traumatische tijd af. Sommige vluchtelingen kunnen na maanden, jaren of zelfs decennia terugkeren naar huis - en sommigen helemaal niet.

De beslissing om vrijwillig te repatriëren is een persoonlijke beslissing die wordt beïnvloed door vele factoren. Belemmeringen voor terugkeer naar veel landen van herkomst zijn onder meer aanhoudende onzekerheid, het ontbreken van essentiële basisdiensten en het gebrek aan mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien.

Hoeveel vluchtelingen keren terug naar huis?

2024 zag hoogste aantal terugkerende vluchtelingen in meer dan twintig jaar (1,6 miljoen). Toch gaan deze positieve ontwikkelingen gepaard met zorgen over de bescherming van mensen die gedwongen zijn te vluchten en over de duurzaamheid van deze oplossingen op de lange termijn.

In het afgelopen jaar vond 92 procent van de 1,6 miljoen vluchtelingenterugkeer plaats naar slechts vier landen: Afghanistan, Syrië, Zuid-Soedan en Oekraïne. Veel Afghaanse, Syrische en Zuid-Soedanese vluchtelingen keerden terug onder moeilijke omstandigheden en kwamen terecht in kwetsbare situaties. In Oekraïne, ondanks dat de oorlog zijn vierde jaar ingaat, kozen veel kwetsbare vluchtelingen ervoor terug te keren — deels vanwege problemen met toegang tot rechten en diensten in gastlanden. In Afghanistan kwamen terugkeerders aan in een land dat wordt geteisterd door diepe armoede, hoge werkloosheid, gebrekkige publieke diensten en wijdverspreide voedselonzekerheid.

Meer dan 8,2 miljoen binnenlands ontheemden keerden in 2024 terug naar hun oorspronkelijke woongebied — het op één na hoogste aantal ooit geregistreerd.

Zonder vrede en stabiliteit blijven veel mensen gevangen in een cyclus van terugkeer gevolgd door nieuwe ontheemding. Veel van repatrianten zijn daarom mogelijk niet duurzaam.

Maurice Glanhan Banhan (73) was met zijn vrouw en kinderen naar Liberia gevlucht in 2012. Nu woont hij samen met zijn vrouw in een nieuw huis in Ivoorkust, gefinancierd door UNHCR. © UNHCR/Colin Delfosse

Ivoriaanse vluchtelingen zwaaien naar wachtende vrienden en familie vanaf het schip dat hen van Liberia terug naar Ivoorkust brengt. © UNHCR/Colin Delfosse

De Hoge Commissaris voor Vluchtelingen Filippo Grandi met Sea Inès Diehi, een Ivoriaan die in 2019 naar huis terugkeerde en een klein bedrijf opzette met hulp van UNHCR. © UNHCR/Colin Delfosse

Hoe helpt UNHCR bij repatriëring?

UNHCR speelt een leidende rol en werkt samen met overheden en andere partners om vrijwillige terugkeer in veiligheid en waardigheid te bevorderen, te vergemakkelijken en te coördineren. Dit doen we door middel van:

Hulp bij het het behouden en uitbreiden van vaardigheden en middelen tijdens ontheemding die vluchtelingen bij terugkeer zullen ondersteunen;
Zorgen voor een vrijwillige en geïnformeerde keuze, onder meer door het verzamelen en delen van actuele informatie over het land en de regio van herkomst met vluchtelingen, het organiseren van "kijkbezoeken" en het geven van advies;
Ondersteuning bij vervoer naar gebied van herkomst;
Monitoren van de situatie van terugkeerders bij hun terugkeer; het faciliteren van deelname van terugkeerders aan vredes- en verzoeningsactiviteiten;
Het ondersteunen van interventies zoals toegang tot juridische hulp en teruggave van huis, land en eigendommen in terugkeergebieden;
Meewerken aan interventies om levensonderhoud te bevorderen in terugkeergebieden;
Bevordering van de opname van terugkeerders in overheidsplannen in de landen van terugkeer.