Buddywerking, een aanvullend instrument voor de integratie van vluchtelingen en nieuwkomers?

Uitdagingen rond integratie centraal thema op een dag van dialoog

UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), de Fédération des CPAS de l’Union des Villes et Communes de Wallonie (UVCW) en de Federaties van de OCMW’s en de stad en gemeenten van Brussel (Brulocalis), hebben op 1 april een digitale studiedag georganiseerd in het teken van buddywerkingen als aanvullend instrument voor de integratie van vluchtelingen en nieuwkomers. Deze studiedag vormde de gelegenheid om de ondersteuningsnoden van vluchtelingen maar ook diegenen die hen begeleiden in kaart te brengen. De dag bracht een hele reeks publieke actoren samen rond deze thematiek, zowel op lokaal, regionaal als federaal niveau, alsook maatschappelijke middenveldactoren, burgerinitiatieven en vluchtelingen, om in dialoog te gaan over hoe er samen oplossingen gevonden kunnen worden voor de huidige uitdagingen rond integratie.

Buddywerking, een krachtig sociaal participatie-instrument

De laatste jaren is het aantal burgerinitiatieven enorm gegroeid en zoals ook reeds aangetoond door de #BuddiesWithRefugees-campagne, leveren buddy’s, en meer in het algemeen vrijwilligers, een belangrijke bijdrage tot de integratie van vluchtelingen en nieuwkomers.  

In zijn welkomstwoord juichte UNHCR-vertegenwoordiger in Brussel, Gonzalo Vargas Llosa, de inzet van vrijwilligers toe:

“UNHCR verwelkomt deze burgerbetrokkenheid die een uiting is van enorme solidariteit met mannen, vrouwen en kinderen die hun land hebben moeten ontvluchten en die in hun gastland voor vele nieuwe uitdagingen staan.”   

Ontdek hier onze #BuddiesWithRefugees-campagne

Dit werd ook aangehaald door Vida Razavi, vluchteling en ervaringsdeskundige: “Soms hebben mensen een eng begrip van integratie in de zin dat integratie betekent: de taal leren, werk vinden, belastingen betalen en de regels naleven. Wat zij soms missen zijn de soft elementen die even belangrijk zijn als we een geslaagde integratie willen bereiken, deze zijn bijvoorbeeld sociale cohesie, thuisgevoel, verbondenheid en wederzijds respect.”

Buddywerking is een krachtig sociaal participatie-instrument, helpt nieuwkomers sociale netwerken uitbouwen en bevordert ook sociale cohesie op lokaal niveau. Tegelijk stelt men vast dat buddy’s in werkelijkheid veel meer doen dan enkel het sociale netwerk van de vluchteling of nieuwkomer uit te breiden. Vaak dragen ze bij om in bepaalde essentiële noden van vluchtelingen te voorzien, door hen onder andere te helpen bij de toegang tot de woon- en arbeidsmarkt. 

Hoewel deze trend aantoont dat er een belangrijk maatschappelijk draagvlak is voor de opvang van vluchtelingen,  brengt hij ook de tekortkomingen van de professionele hulpverlening binnen sommige domeinen aan het licht. Zo doen vluchtelingen inderdaad steeds vaker beroep op hulp en ondersteuning van vrijwilligers bovenop de reguliere, professionele hulpverlening om aan fundamentele noden, zoals huisvesting, psychosociale ondersteuning of zelfs gezinshereniging, tegemoet te komen.

• Lees ook: UNHCR, buddy’s en vluchtelingen zeggen samen “Integratie is makkelijker met twee”

Lees verder onder de video:

Structurele uitdagingen vergen structurele oplossingen

De opzet van de studiedag was daarom om zowel de meerwaarde als de limieten van buddywerkingen toe te lichten, waarbij de nadruk werd gelegd op het belang van robuuste maatregelen om een antwoord te kunnen bieden op structurele uitdagingen waarmee vluchtelingen, nieuwkomers en hun begeleiders, zowel professionals als vrijwilligers, worden geconfronteerd. De transitie van collectieve opvang naar individuele huisvesting kwam meermaals naar voren als een kritische etappe voor de vluchteling binnen zijn of haar integratieproces.  

In de voormiddag hebben academische experten, lokale besturen en actoren, vluchtelingen en het maatschappelijk middenveld de context en voorwaarden voor de meerwaarde van buddywerkingen uiteengezet. Daarnaast hebben ook politici op federaal en regionaal niveau en/of hun vertegenwoordigers het woord genomen om hun visie rond buddywerkingen toe te lichten.

De bijdrage van Sammy Mahdi, Staatssecretaris voor Asiel en Migratie, tijdens de plenaire sessie over beleid en maatregelen ter ondersteuning van buddywerkingen benadrukte het belang van een menselijke benadering voor de opvang en integratie van vluchtelingen en nieuwkomers. Hij voegde hier ook aan toe dat zowel de overheid als de burgers hierbij een cruciale en complementaire rol spelen.

“Buddy’s brengen een meerwaarde die de overheid nooit alleen zou kunnen opnemen omdat het gaat om menselijke nabijheid en persoonlijk engagement.”    

Viceminister-president van de Vlaamse Regering en minister voor Samenleven en Binnenlands bestuur, Bart Somers lichtte in zijn toespraak buddywerking toe binnen de vierde pijler van het  Vlaams inburgeringstraject en onderstreepte daarbij hoe belangrijk het is om lokale besturen te betrekken: “We kunnen veel praten over integreren en inburgeren in de Wetstraat, maar uiteindelijk gebeurt het in de dorps- of in de stadsstraat.” Hij legde tijdens zijn toespraak ook de nadruk op het belang van buddywerkingen voor sociale cohesie:

“Buddytrajecten zijn heel verrijkend, omdat veel buddy’s voor de eerste keer in hun directe omgeving, aan hun tafel, mensen met een andere etnisch-culturele achtergrond leren kennen. Dat creëert ook in een gemeenschap een draagvlak om anders om te gaan met diversiteit en nieuwkomers.”  

In de namiddag vormden verschillende thematische workshops de gelegenheid om best practices en kritische reflecties over de interactie tussen professionele begeleiding en vrijwillige ondersteuning in de domeinen van de opvang, huisvesting, taalverwerving en werk uit te wisselen. Verder legden de workshops zich ook toe op het bevorderen van sociale participatie en werden praktische richtlijnen en verdere beschouwingen voorgesteld. Hieruit is opnieuw gebleken dat het betrekken van de verschillende vluchtelingengemeenschappen bij zowel het uitwerken als uitvoeren van integratiebeleid en -programma’s van fundamenteel belang is om ervoor te zorgen dat met hun behoeften rekening wordt gehouden.

Inclusieve maatregelen met oog voor de complexe en individuele noden van vluchtelingen

Onder de deelnemers van de studiedag bestond unanimiteit over het feit dat buddywerkingen een meerwaarde zijn, maar er werd tegelijkertijd ook gewezen op de noodzaak om te zorgen voor contextuele en structurele randvoorwaarden. Om het positieve effect en de complementariteit van buddywerkingen te waarborgen, dienen er maatregelen genomen te worden om bestaande obstakels weg te werken, zoals bijvoorbeeld de beperkte toegang tot de woning- en arbeidsmarkt. Ook werd de noodzaak onderlijnd om de uitdagingen en discriminatie, waar vluchtelingen en nieuwkomers nog steeds mee geconfronteerd worden op het vlak van huisvesting, onderwijs en werk, aan te pakken.

Daarom is het voor een geslaagde integratie van belang dat er ingezet wordt op buddywerkingen naast consequente begeleiding van overheidswege.  Ook moet er verder ingezet worden op een structurele en versterkte coördinatie tussen alle betrokken actoren, met inbegrip van de vluchtelingengemeenschappen zelf, om de complementariteit en de continuïteit van buddy-initiatieven te waarborgen. Het is daarnaast ook evenzeer van belang dat vrijwilligers voldoende ondersteuning en begeleiding krijgen en dat de nodige middelen worden vrijgemaakt om kwalitative omkadering te garanderen.

Tot slot werd het belang van een aangepast aanbod voor bepaalde doelgroepen, zoals vrouwen en kinderen, opgeworpen. Bij het uitwerken van een inclusief integratiebeleid dient meer aandacht gevestigd te worden op individuele noden en kwetsbaarheden van vluchtelingen en nieuwkomers, zoals de leeftijd, de gezinssamenstelling, gender, de seksuele identiteit en mogelijke beperkingen of psychosociale noden.  

Ontdek hier het buddytraject van Binta en Georgine

De mogelijke oplossingen en aanbevelingen die tijdens de studiedag werden geformuleerd zullen worden samengebracht in een document dat binnenkort zal gepubliceerd worden.  

De opnames en presentaties kunnen alvast worden geconsulteerd op onze website.