هاوکاری یاسایی یارمەتی پەناخوازان و پەنابەران لە بەغدا دەدات

لە ئێوارەیەکی ئاسایی چوارشەممەدا لە مانگی ڕەمەزاندا، عەلی سەردانی هاوڕێیەکی دەکرد لە گەڕەکێکی نزیک لە بەغدا، کاتێک بە شێوەیەکی چاوەڕواننەکراو دەستگیرکرا. عەلی وەک پەناخوازێکی سووری کە لە ماوەی ساڵ و نیوێکی ڕابردوودا لە عێراق نیشتەجێ بوو، لە لای کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران تۆمارکرا و بەڵگەی لەسەر کرا. بەڵام کاتێک هێزە ئەمنییەکان نزیکبوونەوە، نەیتوانی ئەو بەڵگەنامە ستانداردانەی نیشتەجێبوون پیشان بدات کە چاوەڕوان دەکرێت لە هاوڵاتیانی بیانی کە لەو وڵاتەدا دەژین.

عەلی ڕوونی دەکاتەوە: ئێمە ١١ سوری بووین کە دەستگیرکراین. "هەرچەندە هەندێکمان بڕوانامەی پەنابەری هەبوو، بەڵام هێزە ئەمنییەکان ئەوەیان وەک فۆرمێکی دروستی بەڵگەنامە قبوڵ نەکرد."

عەلی و هاوڕێکانی گواسترانەوە بۆ بنکەی پۆلیسی ناوچەکە و شەوێک دەستبەسەرکران. بەڵام ڕۆژی دواتر زیاتر نیگەرانی دیپۆرتکردنەوەی بۆ سوریا زیاتر بوو. "من هەڵاتم بۆ ئەوەی لە سەربازی سەربازی دوور بکەومەتەوە، بەڵام هێشتا بە سەلامەت نازانم بگەڕێمەوە. من خەڵکی لاتاکیایم. هێشتا کێشە لەوێ هەیە."

کاتێک عەلی بانگهێشتی دادگا کرا، بۆ دادوەری لێکۆڵینەوە ڕوونیکردەوە کە پەناخوازێکی سورییە و لە کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران. دواتر پارێزەرێکی پێدرا – ڕەغەد – بۆ پشتگیریکردن لە دۆسیەکەی.

وەک پارێزەرێک کە بۆ هاوبەشی یاسایی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران کاردەکات، لیژنەی ڕزگارکردنی نێودەوڵەتی، ڕەغەد ڕوونیدەکاتەوە کە هەندێک دادوەر دەزانن پەیوەندی پێوە بکەن کاتێک تووشی کەیسەکانی پەنابەران و پەناخوازان دەبن کە بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە کۆچبەری دەستگیرکراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، “هەندێکجار لەڕێگەی هێڵی گەرمی خۆمانەوە لەلایەن پەنابەرەکانەوە خۆیان یان خێزانەکانیانەوە پەیوەندیمان پێوەدەکرێت، هەندێکجار بنکەی پۆلیس ئاگادارمان دەکاتەوە، یان هەندێکجار دادوەری لێکۆڵینەوە، بەهەر دوو ڕێگاکە دواتر دەتوانین هەنگاو بنێین بۆ دابینکردنی نوێنەرایەتی یاسایی بۆ ئەو کەسەی دەستبەسەرکراوە”.

لە عێراق پێویستە پەنابەران و پەناخوازان لە بڕگەکانی یاسای نیشتەجێبوون بێبەری بکرێن وەک لە مادەی هەشتەمی یاسای پەنابەری سیاسی ساڵی ١٩٧١. بەڵام سەرەڕای ئەوەی بەڵگەنامەیەکیان هەیە کە وەک پەنابەر یان پەناخوازی دەناسێنن، بەڵام کەسانی وەک عەلی هەندێکجار لە کۆتاییدا بەبێ ئاگاداری دەستبەسەر دەکرێن و پێویستیان بە پشتیوانی یاسایی هەیە.

لەم هەلومەرجەدا پارێزەرانی وەک ڕەغەد کە کار بۆ هاوبەشی یاسایی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران دەکەن، لە بوارە ئیدارییە جیاوازەکاندا دەستنیشان دەکرێن. ئەوان ئامادەن بۆ هاوکاریکردن کاتێک بانگ دەکرێن و هەروەها چالاکانە کاردەکەن بۆ ناسینەوەی ئەوانەی لە دەستبەسەرکردندان، پشتگیری پێشکەشکردن لە شوێنی پێویستدا. ساڵی ڕابردوو زیاتر لە ١٨٠٠پەنابەر پێویستیان بەم هاوکارییە بوو.

ئەحمەد، پەناخوازێکی سورییە و خەڵکی حەمایە، یەکێکی دیکەیە لە موکلیەکانی ڕەغەد.

ئەحمەد بیری دێنێتەوە و دەڵێت: “بۆ ماوەی ١٦ ڕۆژ دەستبەسەر کرام، چونکە کارتی نیشتەجێبوونم نەبوو”. "من داواکاریم پێشکەش کردبوو بۆ ناو تۆمارکردن لە کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران، بەڵام هێشتا دامەزراندنەکە دانەنرابوو بۆیە منیش بڕوانامەی پەنابەری نەبوو. دوای سێ ڕۆژ لە دەستگیرکردنم، ڕەغەد وەک پارێزەرم دەستنیشانکرا بۆ ئەوەی یارمەتیم بدات."

لە دۆسیەی ئەحمەددا، بنکەی پۆلیس سەرەتا دەستی درێژ کرد بۆ ئەوەی ئاڵایەک نیشان بدات کە پەنابەرێکی سوریی ئەگەرییان هەیە کە پێویستی بە پشتیوانی هەیە. ڕەغەد دەگێڕێتەوە: "دوای ئەوەی لەبەردەم دادوەر لێدوانەکەم دا بۆ ئەوەی دۆخی ئەحمەد ڕوون بکەمەوە، بە کەفالەت ئازادکرا، من ڕۆژی چوارشەممە لێدوانەکەم دا، یەکشەممەی دواتر ئازادکرا".

لەو کاتەوە ئەحمەد پرۆسەی تۆمارکردنی لەگەڵ کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران وەک پەنابەرێک تەواو کردووە و خاوەنی بڕوانامەی پەنابەرییە.

بەڵام لە پشت پەردەوە ڕەغەد دەڵێت کەیسەکانی وەک ئەمانە پێویستیان بە بڕێکی زۆر کاغەز هەیە. "پێویستە هەموو شتێک بەڵگەدار بکەم پێش ئەوەی بەیاننامەکەم بدەم بە دادوەر."

جگە لەم کارە یاساییە ڕۆژانەیە، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران، پاڵپشتی تەکنیکی پێشکەش بە حکومەتی عێراقیش دەکات بۆ نوێکردنەوەی یاسای ئێستای ساڵی ١٩٧١ی پەنابەرانی سیاسی عێراق، بۆ ئەوەی زیاتر لەگەڵ یاسا و ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی پەنابەران بگونجێت. هەروەها چوارچێوەی یاسایی نوێکراوە هەنگاوێکی گرنگ دەبێت بۆ ڕێگریکردن لە هەندێک لە دەستگیرکردن و دەستبەسەرکردنی پەناخوازانی وەک عەلی و ئەحمەد بە تۆمەتی پەیوەندیدار بە کۆچبەری لە عێراق.

تا ئێستا لە ساڵی ٢٠٢٥دا، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران لە ڕێگەی دەستێوەردانی یاساییەوە ڕێگری لە دووبارە کۆکردنەوەی زیاتر لە ٣٠٠ پەنابەر و پەنابەر کردووە. زۆربەیان خەڵکی سوریان. ئەم کارە بە بەخشندەیی لەلایەن دەزگای گەشەپێدانی ئیتاڵیا، یارمەتییە مرۆییەکانی یەکێتی ئەوروپا و هۆڵەندا لە ڕێگەی هاوبەشی پرۆسپێکت پارەدار دەکرێت. کۆمیساری باڵای پەنابەرانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئێستا بەردەوامە لە داواکردن لە دەوڵەتان کە بە زۆر هاووڵاتیانی سوریا نەگەڕێننەوە بۆ هیچ بەشێکی سوریا.

لایەنێکی گرنگی دیکەی بەرنامەی یاسایی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران، هۆشیارکردنەوەی ئەکتەرە یاساییەکان و دەسەڵاتدارانە سەبارەت بەو مافانەی کە پێویستە پەناخوازان و پەنابەران لە ماوەی مانەوەیان لە عێراقدا چێژیان لێ وەربگرن، ئەمەش کەمکردنەوەی مەترسییەکانی دەستبەسەرکردنە. ڕەغد دەڵێت پێشکەوتن لەم بوارەدا دەبینێت.

"لە سەرەتادا پۆلیس و دادوەرەکان سەریان سوڕدەمێنێت کاتێک خۆمان و کارەکانمان دەناسێنین، هەندێکیان ئاشنای یاسای پەنابەران نین، بەڵام وردە وردە زیاتر تێگەیشتن دەبن".

بەڵام بۆ ئێستا بەرنامەی یاسایی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران وەک واقیعێکی پێویست دەمێنێتەوە. خۆبەخشی و هەوڵی ماندوونەناسانەی ڕەغەد و پارێزەرانی دیکەی وەک ئەو بەردەوامە لە گۆڕانکارییەکی بەرچاو لە ژیانی پەناخوازان و پەنابەراندا.