UNHCR-rapport onthult dat extreme weersomstandigheden herhaaldelijk ontheemding veroorzaken onder door conflict getroffen gemeenschappen
UNHCR-rapport onthult dat extreme weersomstandigheden herhaaldelijk ontheemding veroorzaken onder door conflict getroffen gemeenschappen
BELÉM, BRAZILIË – Miljoenen vluchtelingen, mensen die gedwongen zijn te vluchten en hun gastgemeenschappen zitten gevangen in een steeds vicieuzere cirkel van conflicten en extreme weersomstandigheden, aldus een nieuw rapport dat vandaag is gepubliceerd door UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie. Het rapport waarschuwt dat klimaatschokken de kansen op herstel ondermijnen, de humanitaire behoeften vergroten en het risico op herhaalde ontheemding versterken.
Extreme weersomstandigheden
Medio 2025 waren 117 miljoen mensen ontheemd door oorlog, geweld en vervolging. Drie op de vier van hen leven in landen die in hoge tot extreme mate worden blootgesteld aan klimaatgerelateerde gevaren. In de afgelopen tien jaar hebben weersgerelateerde rampen geleid tot ongeveer 250 miljoen interne ontheemden, wat neerkomt op ongeveer 70.000 ontheemden per dag. Of het nu gaat om overstromingen in Zuid-Sudan en Brazilië, recordhitte in Kenia en Pakistan of watertekorten in Tsjaad en Ethiopië, extreme weersomstandigheden brengen de toch al kwetsbare gemeenschappen aan de rand van de afgrond.
“Overal ter wereld brengt extreem weer de veiligheid van mensen in gevaar. Het verstoort de toegang tot essentiële diensten, vernietigt huizen en bestaansmiddelen en dwingt gezinnen – waarvan velen al op de vlucht waren voor geweld – opnieuw te vluchten."
“Dit zijn mensen die al enorme verliezen hebben geleden en nu opnieuw met dezelfde ontberingen en verwoestingen worden geconfronteerd. Zij behoren tot degenen die het zwaarst worden getroffen door ernstige droogtes, dodelijke overstromingen en recordbrekende hittegolven, maar zij hebben de minste middelen om zich te herstellen,” aldus Grandi.
Op veel plaatsen staan de basisvoorzieningen onder druk. In delen van Tsjaad die door overstromingen zijn getroffen, krijgen nieuw aangekomen vluchtelingen uit het door oorlog verscheurde Soedan minder dan 10 liter water per dag – veel minder dan de noodnormen voorschrijven. Tegen 2050 kunnen de warmste vluchtelingenkampen te maken krijgen met bijna 200 dagen gevaarlijke hittestress per jaar, met ernstige risico's voor de gezondheid. Veel van deze locaties zullen waarschijnlijk onbewoonbaar worden door de dodelijke combinatie van extreme hitte en hoge luchtvochtigheid.
Cyclus van conflicten en ontheemding
Milieuvervuiling maakt de problemen waar gemeenschappen mee te maken hebben nog erger. Uit nieuwe gegevens in het rapport blijkt dat driekwart van het landoppervlak van Afrika achteruitgaat en dat meer dan de helft van de nederzettingen voor vluchtelingen en intern ontheemden op het continent zich bevindt in gebieden die onder zware ecologische druk staan. Hierdoor neemt de toegang tot voedsel, water en inkomen af. In delen van de Sahel melden gemeenschappen dat het verlies van hun levensonderhoud als gevolg van het klimaat leidt tot rekrutering voor gewapende groeperingen, wat aantoont hoe milieudruk een cyclus van conflicten en ontheemding kan aanwakkeren.
Tegelijkertijd zorgen financieringstekorten en een zeer onrechtvaardig klimaatfinancieringssysteem ervoor dat miljoenen mensen onbeschermd blijven. Kwetsbare en door conflicten getroffen landen die vluchtelingen opvangen, ontvangen slechts een kwart van de klimaatfinanciering die ze nodig hebben, terwijl het overgrote deel van de wereldwijde klimaatfinanciering nooit terechtkomt bij ontheemde gemeenschappen of hun gastlanden.
“Bezuinigingen op financiering beperken ons vermogen om vluchtelingen en ontheemde gezinnen te beschermen tegen de gevolgen van extreme weersomstandigheden. Als we stabiliteit willen, moeten we investeren waar mensen het grootste risico lopen. Om verdere ontheemding te voorkomen, moet klimaatfinanciering terechtkomen bij de gemeenschappen die al op het randje leven”, voegde Grandi toe. “Ze mogen niet aan hun lot worden overgelaten. Deze COP moet echte actie opleveren, geen loze beloften.”
Klimaatplannen
Ondanks de uitdagingen benadrukt UNHCR dat er oplossingen mogelijk zijn. Ontheemden en gastgemeenschappen kunnen enorm veerkracht zijn, maar alleen als ze worden opgenomen in nationale klimaatplannen, worden ondersteund door gerichte investeringen en inspraak krijgen in beslissingen die hun toekomst beïnvloeden. Toch worden vluchtelingen en andere ontheemden, evenals de gemeenschappen die hen opvangen, in de meeste nationale klimaatplannen nog steeds over het hoofd gezien.
Nu de wereld bijeenkomt voor COP30, dringt UNHCR er bij regeringen, financiële instellingen en de internationale gemeenschap op aan om doortastende maatregelen te nemen. Door ontheemden en hun gastgemeenschappen te betrekken bij klimaatplanning en besluitvorming, te investeren in aanpassing en veerkrachtopbouw, en ervoor te zorgen dat klimaatfinanciering terechtkomt bij degenen die in de frontlinie staan.
De belangrijkste data uit het rapport
• Drie op de vier vluchtelingen of mensen die door conflicten ontheemd zijn geraakt, leven momenteel in landen die in hoge tot extreme mate blootstaan aan klimaatgerelateerde gevaren.
• 250 miljoen interne ontheemden als gevolg van weersgerelateerde rampen in het afgelopen decennium – ongeveer 70.000 per dag (2 ontheemden elke 3 seconden).
• Begin 2025 zijn 1,2 miljoen vluchtelingen naar huis teruggekeerd, waarvan de helft naar klimaatgevoelige gebieden.
• 75 procent van het land in Afrika gaat achteruit, waarbij meer dan de helft van de vluchtelingenkampen in gebieden met hoge stress ligt.
• Bijna alle huidige vluchtelingenkampen zullen te maken krijgen met een ongekende toename van gevaarlijke hitte. Tegen 2050 zullen de vijftien warmste vluchtelingenkampen ter wereld – gelegen in Gambia, Eritrea, Ethiopië, Senegal en Mali – naar verwachting bijna 200 dagen of meer per jaar te maken krijgen met gevaarlijke hittestress.
• Tegen 2040 zou het aantal landen dat te maken krijgt met extreme klimaatrisico's kunnen stijgen van 3 naar 65.
• Sinds april 2023 hebben bijna 1,3 miljoen mensen die het conflict in Soedan ontvluchten hun toevlucht gezocht in Zuid-Soedan en Tsjaad, twee landen die het minst zijn toegerust om het hoofd te bieden aan de toenemende klimaatcrisis.
Rapport-lancering tijdens COP30
Het nieuwe rapport, No Escape II: The Way Forward, bouwt voort op de analyse van vorig jaar met nieuwe gegevens en voorspellende inzichten over oplossingen die nodig zijn om de onevenredige kloof te dichten waarmee gemeenschappen in de frontlinie - waaronder vluchtelingen en mensen die gedwongen zijn te vluchten - worden geconfronteerd. Het richt zich op praktische oplossingen en de dringende maatregelen die nodig zijn om de veerkracht te versterken waar dat het meest nodig is. Voor het opstellen van dit rapport heeft UNHCR samengewerkt met 27 deskundige organisaties, onderzoeksinstellingen, actoren uit de particuliere sector en door vluchtelingen geleide organisaties.
Het rapport zal officieel worden gelanceerd tijdens de VN-klimaatconferentie van 2025 (COP30) tijdens een persconferentie met Filippo Grandi, Hoge Commissaris van de VN voor Vluchtelingen.
UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, zal tijdens COP30 een senior team aanwezig hebben om ervoor te zorgen dat de nijpende situatie van ontheemden en hun dringende behoefte aan bescherming, financiering en ondersteuning worden meegenomen in de discussies en beslissingen tijdens de top.
