Ludzie zmuszeni do opuszczenia Ukrainy wciąż mają nadzieję na powrót, ale po 1000 dniach wojny na pełną skalę wciąż panuje niepewność
Ludzie zmuszeni do opuszczenia Ukrainy wciąż mają nadzieję na powrót, ale po 1000 dniach wojny na pełną skalę wciąż panuje niepewność
Dzisiaj, gdy mija 1000 dni pełnoskalowej wojny w Ukrainie z niesłabnącymi atakami i zbliżającą się surową zimą, UNHCR, Agencja ONZ ds. Uchodźców, zwraca uwagę na kluczowe znaczenie głosu uchodźców i osób wewnętrznie przemieszczonych z Ukrainy w dyskusjach o ich przyszłości.
Obecnie ponad 6,7 miliona uchodźców z Ukrainy ma międzynarodową ochronę – większość z nich w Europie, a dodatkowo ponad 3,7 miliona osób jest przymusowo przemieszczonych wewnątrz ich kraju.
Niepewność rośnie w miarę trwania pełnoskalowej inwazji Rosji, ale większość Ukraińców, którzy zostali zmuszeni do ucieczki, nadal planuje i ma nadzieję wrócić pewnego dnia do domu. Takie są ustalenia najnowszego raportu UNHCR "Lives on Hold: Intentions and perspectives of refugees, refugee returnees and internally displaced people from Ukraine" ("Życie w zawieszeniu: Zamiary i perspektywy ukraińskich uchodźców, uchodźców powracających i osób przymusowo przemieszczonych").
To już szósty taki raport. Opiera się on na wywiadach przeprowadzonych w lipcu i sierpniu tego roku z ponad 11 tysiącami gospodarstw domowych - w tym blisko 5 tysiącami rodzin uchodźców w całej Europie, około 4700 gospodarstw domowych osób wewnętrznie przemieszczonych i ponad 1500 rodzin uchodźców powracających do Ukrainy.
Ogółem 61 procent ukraińskich uchodźców i 73 procent wewnętrznie przemieszczonych osób objętych badaniem nadal planuje i ma nadzieję pewnego dnia wrócić do domu. Podobnie jak w poprzednich edycjach tego badania, główną przeszkodą w powrocie pozostaje panująca niepewność sytuacji w Ukrainie, wywołana codziennymi atakami. Obawy dotyczące możliwości zatrudnienia i dostępu do mieszkań są również wymieniane jako kluczowe czynniki wpływające na decyzje o powrocie.
Podobnie jak w poprzednich badaniach, tak i w tym znaczna część uchodźców z Ukrainy – około 60 procent – stwierdziła, że może być zmuszona do powrotu, nawet jeśli nie będzie to ich preferowany wybór ze względu na trwającą wojnę, bo napotka trudności w dostępie do niezbędnego wsparcia w krajach przyjmujących. Problem ten jest zwłaszcza widoczny w gospodarstwach domowych o szczególnych potrzebach i podatnych na zagrożenia. Niepokoi, że potwierdza to fakt, że większość uchodźców powracających do Ukrainy to osoby starsze, niepełne rodziny lub gospodarstwa domowe z niższym poziomem wykształcenia, z ograniczonymi możliwościami zorganizowania sobie życia jako uchodźcy w społecznościach przyjmujących.
Kluczowe zalecenia raportu:
- Ponieważ obawy dotyczące bezpieczeństwa uniemożliwiają większości uchodźców i osób wewnętrznie przemieszczonych powrót do Ukrainy, kraje i społeczności przyjmujące wymagają ciągłej pomocy, by mogły wspierać uchodźców i osoby wewnętrznie przemieszczone oraz zapewnienić dostęp do ochrony socjalnej i pomocy dla najbardziej narażonych.
- Uchodźcy i osoby wewnętrznie przemieszczone powinny otrzymywać ciągłe wsparcie w podejmowaniu wolnych i świadomych decyzji dotyczących przyszłości. Z tego powodu UNHCR na początku tego roku uruchomił platformę Ukraine is home, która dostarcza obiektywnych informacji na kluczowe tematy ważne przy podejmowaniu decyzji o tym, co zrobić dalej.
- Uchodźcy, którzy podjęli decyzję o powrocie, powinni otrzymać wsparcie w poszukiwaniu możliwości zatrudnienia oraz uzyskać dostęp do odszkodowań i pomocy w naprawie uszkodzonych domów lub niedrogich opcji mieszkaniowych, a także podstawowych usług, a także być w pełni włączeni w wysiłki na rzecz odbudowy Ukrainy.
- Chociaż w najbliższej przyszłości i przed zimą nie przewiduje się powrotów na dużą skalę, nie można przecenić roli likwidacji głównych przeszkód na drodze do dobrowolnych, godnych i zrównoważonych powrotów - przeszkód, o których mówili w badaniu uchodźcy i osoby wewnętrznie przemieszczone. Powinno to być priorytetem w ramach planów i programów odbudowy, rekonstrukcji i rozwoju w Ukrainie.
„Perspektywy i opinie uchodźców i osób wewnętrznie przemieszczonych z Ukrainy muszą kształtować ich przyszłość. Poprzez regularne badania intencji UNHCR daje gwarancje, że ich doświadczenia i aspiracje będą wyznacznikiem działań opartych na wynikach badań zarówno w krajach przyjmujących, jak i w Ukrainie”, powiedział Philippe Leclerc, dyrektor regionalny UNHCR na Europę. „Obywatele Ukrainy już tak wiele wycierpieli, a wciąż wykazują się niezwykłą samodzielnością i godnością. Nie możemy pozwolić na to, aby z trzecią i prawdopodobnie najgorszą zimą tej wojny mierzyli się sami”.
UNHCR, wraz z władzami i partnerami, nadal angażuje się w pomoc Ukraińcom, którzy zostali zmuszeni do ucieczki, a także tym, którzy zdecydowali się wrócić do swoich domów. Robimy to poprzez remonty domów, pomoc pieniężną, wsparcie psychospołeczne, pomoc prawną w celu wyrobienia ważnych dokumentów i uzyskania dostępu do usług oraz pomoc w dostępie do ofert pracy.
UNHCR w Ukrainie zapewnił pomoc humanitarną i ochronę 4,3 mln osób w 2022 r., 2,63 mln w 2023 r. i ponad 1,2 mln do tej pory w 2024 r. Jednak potrzeba dalszego wsparcia pozostaje pilna, ponieważ nadchodzi zima, a śnieg i mroźne noce pogarszają kryzys humanitarny. Trwające ataki pochłaniają ofiary śmiertelne ludności cywilnej, okaleczają ludzi i niszczą domy, ale także zakłócają dostawy prądu, ogrzewania i wody, dodatkowo pogłębiając trudności.
UNHCR wzywa społeczność międzynarodową do dalszego wspierania mieszkańców Ukrainy – gdziekolwiek się znajdują – i szanowania intencji i nadziei powrotu do domu, w oparciu o indywidualne, dobrowolne i świadome decyzje.