Λαϊκή Δημοκρατία Κονγκο: Προγράμματα κατάρτισης δίνουν ελπίδα σε θύματα σεξουαλικής βίας

Η 47χρονη Therese* από την επαρχεία Kananga της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό στέκεται μπροστά στη χαλασμένη μηχανή ενός φορτηγού.

Οι γείτονές της την παρακολουθούν έκπληκτοι καθώς εκείνη επεξηγεί αναλυτικά τη διαδικασία επισκευής που χρειάζεται το όχημα.

Η 47χρονη φαίνεται να μην ταιριάζει στο ανδροκρατούμενο περιβάλλον του συνεργείου αυτοκινήτων. Εδώ όμως έχει καταφέρει να αφήσει το μυαλό της να ξεχαστεί και να μη σκέφτεται τις δυσκολίες που αντιμετώπισε τα προηγούμενα χρόνια.

Η Therese είναι επιζούσα μίας βίαιης σεξουαλικής επίθεσης.

Το 2017, οι κάτοικοι της πόλης Luebo, ανάμεσά τους και η Therese, έζησαν την απόλυτη φρίκη όταν ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ ένοπλων ομάδων. «Εκείνη την ημέρα υπήρχε μεγάλη αναταραχή. Ακούγονταν πυροβολισμοί από παντού και αρχίσαμε να τρέχουμε πανικόβλητοι.»

Μια ομάδα ενόπλων σκότωσε τον σύζυγό της μπροστά στα μάτια της και στη συνέχεια έβαλε φωτιά στο σπίτι της. Η Therese κατάφερε να δραπετεύσει στο δάσος μαζί με τα 10 παιδιά της.

«Αυτό που μου έκαναν [οι ένοπλοι] με κατέστρεψε εντελώς».

Παρά τα όσα είχαν συμβεί, ο εφιάλτης μόλις ξεκινούσε. Καθώς περιπλανιόταν στο δάσος, βρέθηκε αντιμέτωπη με τέσσερις στρατιώτες οι οποίοι βίασαν εκείνη και την 22χρονη κόρη της υπό την απειλή όπλου, μπροστά στα μάτια των υπόλοιπων παιδιών της. Έχοντας βιώσει την απόλυτη φρίκη, η οικογένεια συνέχισε να κρύβεται εκεί για τρεις ακόμα εβδομάδες προκειμένου να αποφύγει άλλες επιθέσεις.

Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα τα δύο μικρότερα παιδιά της πέθαναν από την πείνα.

Όταν τελικά κατάφεραν να φτάσουν σε ένα ασφαλές σημείο στην πόλη Kananga ο αγώνας της Therese δεν είχε τελειώσει. Ο βιασμός της την τραυμάτισε σε σημείο που δεν μπορούσε να εργαστεί για να μπορέσει να συντηρήσει τον εαυτό της και τα παιδιά της. Η κοινωνική ένταξη ήταν ένα ακόμη εμπόδιο που έπρεπε να αντιμετωπίσει η οικογένεια. Η Therese και η κόρη της στιγματίστηκαν ανεπανόρθωτα λόγω των προκαταλήψεων που υπάρχουν προς τα θύματα σεξουαλικής βίας.

«Αυτό που μας έκαναν μας κατέστρεψε εντελώς», λέει. «Φοβάμαι για την κόρη μου. Αναρωτιέμαι αν θα μπορέσει να παντρευτεί ποτέ και να κάνει παιδιά γιατί λόγω των εθίμων και των παραδόσεών μας οι γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά συχνά απορρίπτονται από την κοινωνία».

Η Therese όμως κατάφερε να βρει μία λύση. Συμμετέχοντας στο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης που χρηματοδοτείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες απέκτησε τα απαραίτητα εφόδια για να μπορέσει να εργαστεί και να ενταχτεί στη νέα πραγματικότητα. Το πρόγραμμα αυτό, δίνει σε επιζώσες σεξουαλικής κακοποίησης, όπως η Therese, τα εργαλεία για να είναι οικονομικά ανεξάρτητες και αυτάρκεις.

Οι γυναίκες εκπαιδεύονται μέσω του Εθνικού Ινστιτούτου Επαγγελματικής Κατάρτισης (INPP), σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενους τομείς όπως η μηχανολογία και η πληροφορική. Συμμετέχοντας σε αυτά τα προγράμματα αποκτούν χρήσιμες δεξιότητες και εντάσσονται στην αγορά εργασίας ενώ παράλληλα καταρρίπτουν τα φυλετικά στερεότυπα.

«Αυτά τα προγράμματα είναι εξαιρετικά σημαντικά γιατί προσφέρουν στις επιζώσες σεξουαλικής βίας την ευκαιρία να ξαναχτίσουν τη ζωή τους και να ενταχτούν στην κοινότητα. Παράλληλα, η κοινωνία επωφελείται από την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που προσφέρουν οι γυναίκες αυτές. », λέει η Liz Ahua, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Μετά από σχεδόν οκτώ μήνες εκπαίδευσης, η Therese έχει μάθει να οδηγεί αλλά και να επισκευάζει κινητήρες και εξαρτήματα. Μετά την αποφοίτησή της, πήρε την άδεια οδήγησης και σύντομα θα ξεκινήσει τη δική της επιχείρηση μαζί με μερικές ακόμα γυναίκες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα κατάρτισης.

Από το 2020, σχεδόν 400 επιζώσες αλλά και άτομα που κινδυνεύουν από έμφυλη βία στις επαρχίες του Kasai έχουν λάβει βοήθεια από την Ύπατη Αρμοστεία και τους εταίρους της, μέσω επαγγελματικής κατάρτισης σε διάφορους τομείς.

Ωστόσο, απομένουν πολλά να γίνουν για την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας και των προκαταλήψεων. Ζώντας μέσα στην ανασφάλεια και τις συγκρούσεις, τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι αδύνατο να ενταχθούν όσο βιώνουν προκαταλήψεις και απαρχαιωμένες πρακτικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απόδοση προίκας προκειμένου να επανενταχθούν τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης στην κοινωνία. Η υποχρέωση αυτή συχνά έχει αντίθετο αποτέλεσμα καθώς πολλές από τις οικογένειες δεν επιθυμούν να επωμιστούν το κόστος και προτιμούν να διώξουν τα κακοποιημένα μέλη από το σπίτι τους.

Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες εντόπισε πάνω από 800 επιζώσες έμφυλης βίας στην επαρχία Kasai μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2021 στις οποίες προσέφερε νομική, ιατρική και ψυχοκοινωνική περίθαλψη.

Η Ύπατη Αρμοστεία υποστηρίζει επίσης τοπικούς οργανισμούς που συνεργάζονται με τις κοινότητες για να αντιμετωπίσουν την έμφυλη βία και να καταπολεμήσουν τις διακρίσεις που θέτουν τις επιζώσες σε υψηλότερο κίνδυνο. Απαιτείται μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την υλοποίηση προγραμμάτων όπως αυτό που βοήθησε την Therese να συνεχίσει να ελπίζει.

Σήμερα, η Therese έχει ξαναποκτήσει την αυτοπεποίθησή της και μπορεί να κοιτάξει ξανά το μέλλον με ελπίδα καθώς περιμένει να αρχίσει να εργάζεται σε ένα νέο συνεργείο που θα ανοίξει με την υποστήριξη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

«Έμαθα ένα επάγγελμα που πραγματικά αγαπώ. Θα μου επιτρέψει να είμαι ανεξάρτητη και να φροντίζω την οικογένειά μου»

*Το όνομα έχει αλλάξει για λόγους προστασίας