Συρία: «Ένα παιδί σε ρόλο ενήλικα»

Αγωνιζόμενη να ανταπεξέλθει στην οικονομική κρίση του Λιβάνου και χωρίς δουλειά, μια οικογένεια Σύρων προσφύγων βασίζεται στο πενιχρό εισόδημα της 10χρονης κόρης για να επιβιώσει.

«Μερικές φορές όλα φαίνονται σαν να μην είναι αληθινά. Σκέφτεσαι μόνος σου, πώς καταλήξαμε έτσι, σε μια σκηνή;» λέει ο Μοχάμεντ. Μας δείχνει το καλυμμένο με μουσαμά καταφύγιο από ξύλο και μέταλλο όπου ζει η εξαμελής οικογένειά του σε έναν οικισμό στην Τρίπολη, στο βόρειο Λίβανο.

Ο Μοχάμεντ, 34 ετών, και η σύζυγός του Ασμαά διέφυγαν από τις συγκρούσεις στην επαρχία Χάμα της Συρίας το 2013, όταν η μεγαλύτερη κόρη τους Αρκάν ήταν μωρό. Τώρα, 10 ετών και με τέσσερα μικρότερα αδέρφια, το μόνο που έχει γνωρίσει είναι η ζωή σε έναν άτυπο καταυλισμό που η βροχή περνάει μέσα από τους αδύνατους τοίχους το χειμώνα και ο μουσαμάς παγιδεύει την ανυπόφορη ζέστη το καλοκαίρι.

«Το καλοκαίρι είναι σαν φούρνος. Το χειμώνα κάνει κρύο», λέει ο Μοχάμεντ. Κατά τη διάρκεια του σκληρού χειμώνα που πέρασε, δίχως ξύλα για τη σόμπα τους, κατέφευγαν να καίνε παπούτσια και πλαστικές σακούλες. Τοξικές αναθυμιάσεις γέμιζαν τακτικά τη σκηνή, αφήνοντας τα παιδιά με έντονο βήχα. Η μικρότερη κόρη Σανά, 2 ετών, φέρει μια ουλή στο κεφάλι της από ένα πρόσφατο ατύχημα.

«Είναι άρρωστα και δεν έχουμε φάρμακα», εξηγεί η μητέρα τους Ασμαά. «Η κόρη μου χτύπησε και έκαψε το μέτωπό της στη σόμπα και δεν μπορούσα να αγοράσω τη θεραπεία της. Ένας αρουραίος δάγκωσε το χέρι μου και δεν μπορούσα να πάρω τίποτα για την πληγή. Δεν έχω απολύτως τίποτα.»

Η τρομερή οικονομική κρίση του Λιβάνου – που περιγράφεται από την Παγκόσμια Τράπεζα ως μια από τις χειρότερες εθνικές οικονομικές υφέσεις στον κόσμο – είχε καταστροφικές επιπτώσεις στις πιο ευάλωτες οικογένειες της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των Σύρων προσφύγων.

Με το λιβανέζικο νόμισμα σε ελεύθερη πτώση και τον πόλεμο στην Ουκρανία να επιδεινώνει περαιτέρω τις αυξανόμενες τιμές και τις εκτεταμένες ελλείψεις σε τρόφιμα, καύσιμα και φάρμακα, πολλοί όπως ο Μοχάμεντ και η Ασμαά αναγκάστηκαν να παραλείψουν γεύματα ή να στείλουν τα παιδιά τους να δουλέψουν για να επιβιώσουν.

Αυτή είναι μια πολύ κοινή ιστορία για πολλούς από τα 5,7 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που ζουν αυτή τη στιγμή στην Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ιράκ και την Αίγυπτο, καθώς και τις τοπικές κοινότητες που τους φιλοξενούν. Η κοινωνικοοικονομική αναταραχή και οι συνέπειες της πανδημίας COVID-19 έχουν ωθήσει όλο και περισσότερες οικογένειες στη φτώχεια, κάνοντας τη ζωή των προσφύγων απελπιστική, 11 χρόνια μετά την κρίση της Συρίας.

Για τον Μοχάμεντ και την Ασμαά, η κατάστασή τους επιδεινώνεται από το γεγονός ότι προς το παρόν κανένας από τους δύο δεν μπορεί να εργαστεί. Ο Μοχάμεντ υποφέρει από επαναλαμβανόμενα τραύματα στα χέρια που πονούν συνεχώς, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να κάνει τη χειρωνακτική εργασία στις κατασκευές και τη γεωργία στην οποία βασιζόταν όλα αυτά τα χρόνια. Η Ασμαά εργαζόταν στα χωράφια για να συντηρήσει την οικογένεια, αλλά τώρα είναι έγκυος εννέα μηνών και έτσι αυτό δεν αποτελεί πλέον επιλογή.

Η βοήθεια που λαμβάνουν από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δεν καλύπτει όλες τις ανάγκες τους και από απελπισία, η 10χρονη Αρκάν έχει γίνει πλέον ο κύριος τροφοδότης της οικογένειας.

«Πρέπει να βοηθήσω τον πατέρα μου»

Η μέρα της ξεκινά νωρίς. Σηκώνεται στις 6 το πρωί και παίρνει μια μεγάλη τσάντα γεμάτη με χαρτομάντιλα για να πουλήσει στην άκρη του δρόμου. Περνά τη μισή της μέρα εκεί κερδίζοντας 1-2 δολάρια ΗΠΑ πριν έρθει ο πατέρας της για να την πάρει.

«Συχνά με πειράζουν όταν πουλάω τα χαρτομάντιλα μου και μερικά παιδιά μου τραβούν τα μαλλιά», λέει η Αρκάν. «Αλλά πρέπει να βοηθήσω τον πατέρα μου».

Ενώ παρακολουθεί τα απογευματινά μαθήματα στο σχολείο, η Αρκάν εύχεται να μπορούσε να αφιερώσει τον χρόνο της εξ ολοκλήρου στην εκπαίδευσή της. «Θα ήθελα να γίνω δασκάλα όταν μεγαλώσω», λέει.

Όταν τελειώνουν οι δουλειές και τα μαθήματα για την ημέρα, η Αρκάν βγαίνει έξω για να παίξει με τα αδέρφια της και τα άλλα παιδιά στον οικισμό. Κυνηγούν μια μπάλα ανάμεσα στις σκηνές, η μόνη σύντομη στιγμή που η Αρκάν μπορεί να ξεχάσει την ευθύνη που φέρει για την οικογένειά της και να γίνει ξανά παιδί, ονειρευόμενη ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον.