Kongolu genç erkekler zorunlu askeri alımlardan korktuğu için Uganda’ya kaçıyor
Kongolu genç erkekler zorunlu askeri alımlardan korktuğu için Uganda’ya kaçıyor
Yazı, 3 Ocak 2013
Binlerce genç erkek Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bitmek bilmeyen çatışmalarda savaştırılmak üzere zorla askere alınma korkusu içinde yaşıyor. Pek çoğu ülkeyi terk ediyor.
NYAKABANDE GEÇİŞ MERKEZİ, Uganda, 24 Aralık (UNHCR)
Marc*, Philippe ve George hepsi genç ve zinde erkekler; zorla askere almak için kusursuzlar. Bu nedenle yirmi yaşındaki bu erkekler, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin doğusundaki bitmek bilmeyen çatışmalarda savaştırılmak üzere zorla askere alınacakları korkusu ile yaşayan diğer binlerce genç erkek gibi, evlerinden kaçtılar.
Kongo, Nisan’dan bu yana, Kuzey Kivu eyaleti hükümet birlikleri ile M23 Hareketi’ne mensup asiler arasıda çıkan çatışma dalgaları ile sarsılıyor. Genel yolsuzluklar ve Mai Mai milisi gibi diğer silahlı gruplar arasındaki çatışmalar da durumu ağırlaştırıyor.
Genç erkekler yerel halktan zorla asker toplayan rakip taraflar için kıymetli kaynaklar haline geldi. Uganda sınırını geçtikten sonra Nyakabande Geçiş Merkezi’ne ulaşanların -aralarında yirmi yaşından gençler de bulunuyor- çoğu zorlanmaktan korktukları için kaçtıklarını söylüyor. Bu, UNHCR için bir endişe kaynağı.
Goma’da 20 Kasım’da asilerin esirler aldığı söylentisi dolaşırken, haber raporlarına göre çatışmalardan kaçan sivillerin oluşturduğu uzun kuyruklarda genç adamlar ve çocuklar ekseriyetle eksikti. Ve bazı aileler oğullarını güvende olmaları için ya önden yolladılar ya da sakladılar.
UNHCR, Mark’ı Nyakabande Geçiş Merkezi’nde yakaladığında, sınırın diğer tarafında Kuzey Kivu’nun Rutshuru bölgesinde yaşayan komşuları ile telefonda konuşuyor ve –anne ve babası iki yıl önce çatışmalarda ölmüştü- erkek kardeşi ve diğer akrabalarından haber almaya çalışıyordu.
Genç adam, yılın önceki zamanlarında, okulda asi gruplardan birinin erkek öğrencileri kaçırıp onları zorla kendi kuvvetlerine katmayı planladığını duyduktan sonra kendi emniyetini sağlamak için Uganda’ya gelmişti. “Müdür herkese kaçmasını söyledi,” şeklinde anlatıyor.
Marc Uganda’ya gelmeye karar verdi. “Korkmuştum ve kaçtım. Eve bile gitmedim,” diyor ve Kuzey Kivu ile Uganda’nın Kisoro bölgesini ayıran Bunagana’ya kadar olan yolu motorsikletle kat ettiğini ekliyordu.
“Kongolular, insanların Uganda’ya para ile geçmemesi gerektiğini söyleyerek paramı aldılar [10 Amerikan Doları taşıyordu]... Geçiş merkezine kadar yürüdüm [Bunagana’dan yaklaşık 20 kilometre],” diyor.
Philippe’ın karşılaştığı durum da Marc’ınki ile aynı. Kendilerine adam arayan grupların bunu yerel önderler aracılığı ile yaptıklarını söylüyor. “Bütün gençleri kaydediyorlar. Sonra kasaba toplaşması gibi bir toplantı çağrısında bulunuyorlar ve oradaki gençleri gruplarına katılmaya zorluyorlar,” şeklinde açıklıyor böyle bir toplantı çağrısından sonra toplantıya gitmek yerine hızla sınıra doğru yola koyulan Philippe.
George’un kaçtığı zaman da aynı zamanlara denk geliyor. “Önderleri benim arkadaşımdı ve bana toplantının adam toplamak için yapıldığını söylemişti... Bana kaydedildiğimi ve kaçsam daha iyi olacağını söyledi,” şeklinde anlatıyor.
Evinden sınıra ulaşması bir haftasını aldı çünkü hem saklanarak ilerliyordu hem de ara sıra kayboluyordu. “Zorla askere alınmaktan korkuyordum. Yürüyordum, çalılarda uyuyup saklanmaya çalışıyordum. Dileniyordum ve şeker kamışı yiyordum,” diyerek yaşadıklarını anımsıyor George. Bazı arkadaşlarının kaçırıldığını ve onlar için korktuğunu anlatıyor.
Nyakabande’deki UNHCR çalışanları son aylarda ön saflarda çatışmalara girmekten korkan pek çok genç erkeğin merkeze ulaştığını söylüyor. Ekim ayında, günde ortalama 115 kişi Nyakabande’ye ulaşıyordu ve bunların 7-8 tanesi zorla askere alınmaktan kaçtıklarını belirtiyordu.
Bu sayı Kasım ayında düştü ama Goma’daki hükümet birlikleri ve M23 kuvvetleri birbirinden çok uzakta değil; genç acemi asker arayışı her an yeniden artabilir. Uganda’nın başkenti Kampala’da iki taraf barış görüşmeleri yapıyor fakat sonuç kesin olmaktan uzak ve Kuzey Kivu’da insanlar tedirginlik içinde yaşamaya devam ediyor.
UNHCR’ın Nyakabande’de konuştuğu genç erkekler UNHCR koruma personeli ile görüşmeler yaptıkları ve psikososyal rehberlik hizmetlerine ulaşabildikleri geçiş merkezinde güvende hissettiklerini söylüyorlar. Ancak yalnız hissediyorlar ve aileleri ile evlerini özlüyorlar. Bazıları akrabalarının da gelmelerini ve merkezde onlara katılmalarını umuyor.
“Kardeşimle yeniden bir arada olmak istiyorum. O hayatta sahip olduğum tek kişi,” diyor kardeşinin Uganda’ya geçtiğini ve buranın yaklaşık 350 kilometre kuzeyindeki Rwamwanja yerleşkesinde kaldığını duyan Marc.
Marc, Philippe, George ve diğer genç erkekler bir konuda hemfikirler: 2003’teki ulusal barış antlaşmasına rağmen güvensizliğin problem olmaya devam ettiği Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne geri dönmek istemiyorlar. Şimdi, derslerine devam etmek ve yeni bir hayata başlamak istiyorlar.
“Hayalim okula geri dönmek,” diyor Philippe. UNHCR’a “İmkanım olursa yerleşkede [Rwamwanja] okula gitmek ve eğitimime devam etmek istiyorum,” diyen Marc da aynısını söylüyor.
*İsimler koruma amacı ile değiştirilmiştir.