Vatansızlık: Güney Afrika rüyasını ödünç zamanlarda yaşamak
Vatansızlık: Güney Afrika rüyasını ödünç zamanlarda yaşamak
Yazı, 11 Ekim 2011
Belgesiz bir çocuk olarak terkedilen Jabulani Sibanda kanunun yol göstericiliği altında kendisi ve ailesi için bir yaşam kurdu.
MUSINA, Güney Afrika, 10 Ekim (UNHCR) – İlk bakışta Jabulani Sibanda Güney Afrika rüyasını yaşıyor gibi görünüyor: 31 yaşında, evli, 2 güzel çocuğu, arabası, evi, ve kendi işi var.
Ancak gerçekte Sibanda hayatının çoğuna sahip değil çünkü o vatansız. Vatandaşlık ve ikamet durumunu belirten yasal belgeleri almak için yıllarca çabalamasına rağmen hala belgesiz. Ve belgeleri olmadan, memurların gözetiminde sakin ve sorunsuz şekilde yaşamaya boyun eğmiş durumda.
“Kendimi hep en baştan başlarken buluyorum” diyor, defalarca karşılaştığı engeller karşısında omuz silkerken. “Kendimi bildim bileli kapı kapı dolaştırılıyorum, yalvarıyorum ve kendimi anlatmaya çalışıyorum. Benim hayatım bundan ibaret.”
Sibanda’nın sorunları 7 yaşındayken, o ve annesi yasa dışı yollarla Zimbabwe’den Güney Afrika’ya geçtiğinde başladı. Annesi Malavi asıllıydı ve Zimbabwe’de, daha sonra da Güney Afrika’nın kuzeyindeki Musina’da yaşamıştı. Oğlu 15 yaşına geldiğinde onu kendilerini barındıran aileyle bırakıp gitti.
Zimbabwe’nin Bulawayo kentinde yaşadığı çocukluğun hatıraları bir yana Sibanda Zimbabwe otoriteleri aracılığıyla doğum belgesi almayı ya da Zimbabwe ulusuna dahil olduğunu kanıtlamayı başaramadı. Herhangi bir belgelendirme olmadığı için de Güney Afrika’da okula gidemedi.
UNHCR’ın Musina’daki uygulayıcı ortağı İnsan Hakları Avukatları (LHR) ile birlikte yaptığı Bölgesel Vatansızlık Projesi’nde çalışan bir avukat olan Rosalind Elphick “Onun vakası tek değil, Güney Afrika kanunlarındaki geliştirilmemiş bir kısıma işaret ediyor.” diye konuştu.
1995’te yürürlüğe konulan Güney Afrika Vatandaşlık Kanunu aksi takdirde vatansız olacak ve ülkesinde doğan çocuklara vatandaşlık veriyor olsa da, mülteci olmayan ancak vatansız olan kişileri koruma altına alan bir mevzuat kanunda bulunmuyor.
Vatansızlık probleminin Güney Afrika’daki binlerce insanı etkilediği düşünülüyor.
Bütün olanaksızlıklara rağmen, Sibanda kendi açık gözlülüğü ve arkadaşları ve tanımadıklarının yardımı sayesinde hayatta kalmayı başardı. Güney Afrika’nın 11 dilini elinden geldiğince öğrendi ve bu onun yasal durumlara bazen uyum sağlamasına bazen de kendisini bu durumlardan kurtarmasına yardımcı oluyor.
Ancak bildiği tek Güney Afrika şehrini hiç terketmedi. “Eğer Johannesburg’a giderken ya da başka herhangi bir yerde belgelerim olmadan tutuklanırsam sonum ne olacak?” diye soruyor ve ekliyor: “Üzgün olmaktansa güvende olmayı tercih ederim”.
17 yaşında Musina’da yerel bir kaynakçının yanında çırak oldu. 3 yıllık eğitimin ardından serbest çalışan bir kaynakçı oldu. Güney Afrikalı bir kadınla evlendi ve çocuklarını doğar doğmaz kayıt altına aldırdı.
LHR Sibanda’nın iyi karakterine, Güney Afrika toplumuyla bütünleşmesine ve kendi kendine yetiyor olmasına dayanarak daimi ikametgah alabilmesi için İçişleri Bakanlığı’na başvuruyor. Onun davası diğer vatansız kişilere emsal teşkil edecek bir emsal dava olarak görülüyor.
LHR’den Elphick “Artık Zimbabwe ve Malavi’yle hiçbir bağı yok. İlkinde bir çocuk olarak yaşadı ikincisinde ise hiç bulunmadı. Hayatının çoğunu Güney Afrika’da geçirdi ve hiç bir kabahati olmadığı halde bu durumda.” diye konuştu.
Sibanda “Doğru belgeler olmadan kendi adıma hiçbir şey satın alamıyorum bu yüzden sahip olduğum her şey aslında başkasının.” dedi ve ekledi: “Her zaman dikkatli davranmalıyım çünkü yanlış bir hamle sahip olduklarımın benden alınması anlamına gelebilir.”
İçinde bulunduğu duruma rağmen Sibanda’nın işi iyi gidiyor ve bölge halkının çoğu gibi ikinci el bir arabaya ve diğer mallara “sahip”. Mallarını elinde tutabilmek için kendisine yardım eden pek çok kişinin kaprislerine ve tavırlarına uyum sağlamak zorunda.
“Hayat devam ediyor.” diyor Sibanda, “Bu problemin beni yavaşlatmasına izin vermeyeceğim. Bakmam gereken bir ailem var ve ailemi bir arada tutmak için ne yapmam gerekiyorsa yapacağım.”.
Pumla Rulashe, Musina, Güney Afrika