UNHCR: Bijna 100.000 ontheemden in de afgelopen weken door geweld in het noorden van Mozambique
UNHCR: Bijna 100.000 ontheemden in de afgelopen weken door geweld in het noorden van Mozambique
Opnieuw ontheemde gezinnen verzamelen zich buiten in het district Erati, in de provincie Nampula in het noorden van Mozambique, nadat ze zijn gevlucht voor het recente geweld.
GENÈVE – UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, maakt zich ernstig zorgen nu de toenemende aanvallen op dorpen en de snelle uitbreiding van het conflict naar voorheen veilige districten tienduizenden mensen dwingen te vluchten naar het noorden van Mozambique. Alleen al in de afgelopen twee weken zijn bijna 100.000 mensen ontheemd geraakt. Terwijl de behoeften in een ongekend tempo toenemen, kan de capaciteit van humanitaire en gouvernementele actoren deze ontwikkeling niet bijhouden en blijven de gezamenlijke inspanningen ontoereikend om te voorzien in de omvang van de bescherming en hulp die ter plaatse nodig is.
Paniek
Mensen die in veiligheid zijn gekomen, zeggen dat ze in paniek zijn gevlucht toen gewapende groepen hun dorpen binnenvielen – vaak 's nachts – huizen in brand staken, burgers aanvielen en gezinnen dwongen om met lege handen te vluchten. Velen beschreven chaotische vluchten, waarbij ouders hun kinderen uit het oog verloren en oudere familieleden in de paniek achterbleven. Voor velen is dit de tweede of derde keer dit jaar dat ze ontheemd zijn geraakt, omdat de aanvallen hen volgen naar nieuwe gebieden.
Het geweld, dat in 2017 in Cabo Delgado begon, heeft al meer dan 1,3 miljoen mensen op de vlucht gedreven. Maar in 2025 heeft zich een gevaarlijke verschuiving voorgedaan: de aanvallen vinden nu gelijktijdig plaats en breiden zich uit buiten Cabo Delgado naar de provincie Nampula, waardoor gemeenschappen worden bedreigd die eerder ontheemde gezinnen hadden opgevangen.
Angst
Nu het geweld zich snel verspreidt, krijgen burgers bijna geen waarschuwing en komen ze terecht op geïmproviseerde locaties, waaronder scholen en open plekken, in de provincie Nampula. Velen vluchten zonder enige civiele documentatie en zonder toegang tot essentiële diensten, en lopen dagenlang in extreme angst rond. Door het gebrek aan veilige routes en basisondersteuning lopen gezinnen, met name vrouwen en meisjes, een verhoogd risico op uitbuiting en misbruik, net op het moment dat humanitaire hulpverleners wereldwijd 16 dagen van activisme tegen gendergerelateerd geweld vieren.
Ondanks de schaarse middelen hebben partners een aantal beheers- en doorverwijzingsstructuren opnieuw geactiveerd en versterkt om getroffen vrouwen en meisjes vertrouwelijke meldingsmogelijkheden en veiligere toegang tot medische, psychosociale en juridische bijstand te bieden.
Risico's
Zelfs nadat ze veiliger gebieden hebben bereikt, blijven de risico's op het gebied van bescherming acuut. De plotselinge toestroom legt een enorme druk op de toch al kwetsbare gastgemeenschappen, die ook met onveiligheid te maken hebben. Scholen, kerken en open ruimtes zijn overvol met nieuw aangekomen gezinnen, waarvan velen in de open lucht slapen. Door het gebrek aan verlichting en privacy in deze gemeenschappelijke opvangcentra worden vrouwen en meisjes, die al een gevaarlijke reis naar veiligheid achter de rug hebben, blootgesteld aan nieuwe risico's van seksueel en gendergerelateerd geweld, terwijl ouderen en mensen met een handicap het moeilijk hebben op locaties die niet toegankelijk zijn of niet zijn uitgerust voor hun behoeften.
De kinderen kwamen uitgeput, getraumatiseerd en verzwakt aan na dagenlang lopen. Sommigen waren ondervoed en hadden gezwollen voeten. Velen zijn alleen of gescheiden van hun familie, alleen in een onbekende omgeving, waar ze te maken hebben met angst, onzekerheid en risico's.
Hulp
Humanitaire teams ter plaatse identificeren de mensen die het grootste risico lopen, helpen gezinnen te herenigen en voeren voorlichtingscampagnes om informatie te verspreiden en de veiligheid van nieuwkomers te vergroten. Er zijn ook helpdesks opgezet om counseling en geestelijke gezondheidszorg te bieden, hygiënekits en mobiliteitshulpmiddelen voor mensen met een handicap uit te delen en gezinnen te helpen bij het vervangen van verloren documenten, in samenwerking met de lokale autoriteiten.
De humanitaire hulpverlening heeft echter te weinig middelen, terwijl de behoeften met de dag toenemen, waardoor duizenden gezinnen in onzekerheid verkeren. Door de snel toenemende ontheemding en het feit dat er voor de laatste maand van het jaar nog maar weinig financiële middelen over zijn, staan essentiële diensten – waaronder bescherming, onderdak, voedsel, water en sanitaire voorzieningen – onder zware druk.
Steun nodig
Humanitaire actoren – VN-agentschappen, nationale en internationale ngo's, overheidsinstellingen, de particuliere sector en de gemeenschappen zelf via lokale solidariteitsinitiatieven – kunnen de hulpverlening niet volhouden zonder aanvullende steun en middelen.
Nu het conflict zich uitbreidt en burgers in toenemende mate gevaar lopen, roept UNHCR op tot dringende internationale steun om mensen die gedwongen zijn te vluchten te beschermen, de overbelaste gastgemeenschappen te versterken en verdere verslechtering van de crisis te voorkomen. Tegelijkertijd blijft het aanpakken van de onderliggende oorzaken van het conflict van cruciaal belang om de stabiliteit te herstellen en de cyclus van geweld en ontheemding in het noorden van Mozambique te doorbreken.
UNHCR heeft in 2026 38,2 miljoen dollar nodig om aan de toenemende behoeften in het noorden van Mozambique te voldoen. Dit komt op een zeer zorgwekkend moment, aangezien de financiering voor 2025 slechts 50 procent bedraagt van de benodigde 42,7 miljoen dollar. Er is dringend steun nodig om te voorkomen dat de crisis verergert.
