پناهندگان افرادی هستند که به دلیل مناقشات یا آزار و اذیت به ناچار خانه‌های خود را ترک می‌کنند. در حقوق بین‌الملل تعریفی برای این افراد وجود دارد و آنها مورد حمایت هستند و نباید به محلی که زندگی و آزادیشان در خطر است بازگردانده شده یا اخراج شوند. ما در کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، بیش از نیم قرن است که به آنها کمک می کنیم.
طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، 762,۰۰۰ پناهنده در ایران زندگی می کنند که تعداد ۷5۰,۰۰۰ نفر از آنها افغانستانی و12,۰۰۰ نفر عراقی هستند. علاوه بر این، تخمین زده می شود که حدود 586،000 دارنده گذرنامه افغانستان با روادید ایران در ایران زندگی می کنند و گفته می‌شود که تعدادی از این افراد کسانی هستند که پیشتر دارای کارت آمایش بوده‌اند. در سال 2022 میلادی دولت جمهوری اسلامی ایران برنامه سرشماری از تمامی افغانستانی‌های فاقدمدرک در ایران، از جمله افرادی که به تازگی به دلیل تحولات افغانستان در ماه اوت سال 2021 میلادی وارد ایران شده بودند، انجام داد که در نتیجه آن اطلاعات حدود 2،6 میلیون افغانستانی ثبت شده است. به گفته دولت جمهوری اسلامی ایران حدود 500،000 افغانستانی فاقد مدرک در این برنامه شرکت نکردند. تخمین زده می‌شود از زمان تحولات ماه اوت سال 2021 میلادی در مجموع یک میلیون افغانستانی وارد ایران شدهاند که به موجب آن نیاز به حمایت بین المللی افزایش یافته است.
جمهوری اسلامی ایران میزبان یکی از بزرگترین جمعیت‌های پناهنده شهری برای یکی از طولانی مدت‌ترین بازه زمانی در جهان است و به مدت چهار دهه مامنی برای پناهندگان بوده است. پس از گذشت چهل و دو سال از حمله شوروی در سال ۱۹۷۹ میلادی و موج‌های بعدی خشونت، بیجاشدگی از افغانستان به عنوان طولانی‌ترین وضعیت پناهندگان تحت پوشش کمیساریا ادامه دارد. حدودپنج میلیون افغانستانی در خارج از کشورشان بیجا شدهاند که از این تعداد ، ۹۰% توسط جمهوری اسلامی پاکستان و ایران میزبانی می‌شوند.
در ایران، به لطف سیاست های مترقی و فراگیر دولت، به پناهندگان امکان دسترسی به آموزش، بهداشت و فرصت‌های معیشتی داده شده است که نه تنها باعث بقای آنان شده بلکه به شکوفایی آنان نیز کمک می‌کند. تخمین زده می‌شود که ۹9% از پناهندگان در ایران در شهرها و روستاها در کنار جامعه میزبان ایرانی زندگی می‌کنند، در حالی که 1% آنها در ۲۰ مهمانشهر زندگی می کنند که توسط همتای دولتی اصلی کمیساریا، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور اداره می‌شود.
پناهجویان تازه وارد افغانستانی عمدتاً در مناطق شهری سکونت دارند که توسط دیگر پناهندگان افغانستانی که از پیشتر در آن مناطق زندگی می‌کنند حمایت می شوند، در حالی که تعداد کمتری از این افراد تا زمانی که راه حل های بلند مدت برای سرپناه این افراد توسط دولت، کمیساریا و شرکای بشردوستانه بررسی می‌شوند به طور موقت در مراکز انتقال میزبانی می‌شوند.
دولت جمهوری اسلامی ایران مسئول ثبت و تعیین وضعیت پناهندگی است. وضعیت حقوقی پناهندگان توسط دو سند بین‌المللی تعریف شده است: کنوانسیون ۱۹۵۱مربوط به وضعیت پناهندگان و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷. جمهوری اسلامی ایران با شروطی بر ماده ۱۷ (اشتغال دستمزدی)، ماده ۲۳ (امداد عمومی)، ماده ۲۴ (قانون کار و تأمین اجتماعی) و ماده ۲۶ (آزادی جا به جایی) در ۲۸ ماه ژوئیه سال ۱۹۷۶ میلادی (برابر با ۶ مرداد ماه ۱۳۵۵) به کنوانسیون ۱۹۵۱ و پروتکل الحاقی ۱۹۶۷ ملحق شد.
در سال 2022 میلادی، تنها 376 پناهنده به افغانستان و 2 پناهنده به عراق بازگشتند که با وخیم‌تر شدن شرایط امنیتی در افغانستان، این کاهش قابل توجه توجیه‌پذیر است.
کمیساریا به رایزنی برای راه حل‌های بیشتر از طریق کشورهای ثالث برای پناهندگان افغانستانی ادامه می‌دهد. در حالی که در سال 2021 میلادی، کمیساریا در ایران هیچ سهمیه ای برای اسکان مجدد پناهندگان افغانستانی دریافت نکرد، در سال 2022 میلادی به همکاری با شرکای اسکان مجدد و دولت ایران ادامه داد تا خانواده‌های افغانستانی که نیاز حادی به حمایت بین‌المللی دارند به کشورهای ثالث اسکان مجدد داده شوند.
در پایان ماه ژوئن سال 2022 میلادی، تعداد کل افرادی که در سراسر جهان به دلیل مناقشات، خشونت، ترس از آزار و اذیت و نقض حقوق بشر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند 103 میلیون نفر بود. این تعداد رقمی بیش از دو برابر 42،7 میلیون نفری است که تا یک دهه پیش به اجبار بیجا شده بودند و بیشترین تعداد از زمان جنگ جهانی دوم است.
حمایت از پناهندگان دارای جنبه‌های فراوانی است. این موارد شامل ایمنی از بازگردانده‌شدن به شرایط خطرناک، دسترسی به رویه‌های پناهندگی منصفانه و کارآمد و تدابیری برای حصول اطمینان از احترام به حقوق اولیه انسانی این افراد تا زمان رسیدن به راه حل بلند مدت می‌شود. کمیساریا برای تحقق تمامی این اهداف به‌صورت شبانه روزی تلاش می کند اما ما به تنهایی قادر به انجام این فعالیت نیستیم. پشتیبانی شما به ما کمک می کند تا به حمایت از جان میلیون‌ها انسان ادامه دهیم.