De aanhoudende gevechten in Soedan hebben desastreuze humanitaire gevolgen, zowel in het land als in de regio.
© Terugkerende Zuid-Soedanese vluchtelingen en Soedanese vluchtelingen die het conflict in Soedan zijn ontvlucht stappen in in een vrachtwagen aan de grenspost Joda, nabij Renk, Zuid-Soedan. © UNHCR/Andrew McConnell
Voor de burgers die in de gewelddadige gevechten gevangen zitten, zijn de gevolgen catastrofaal. Honderden mensen zijn inmiddels omgekomen, nog veel meer burgers zijn gewond geraakt en honderdduizenden burgers zijn op de vlucht geslagen. Gezondheidscentra zijn het doelwit geworden van aanvallen en de prijzen van voedsel, brandstof en andere dagelijkse benodigdheden zijn drastisch gestegen.
De gevechten hebben geleid tot een humanitaire noodsituatie, zowel in Soedan als in de omliggende buurlanden Tsjaad, Zuid-Soedan en Egypte. In deze buurlanden zijn grote aantallen mensen op de vlucht aangekomen, op zoek naar veiligheid.
Zonder een snelle en vreedzame oplossing zullen de gevolgen immens zijn voor Soedan en de hele regio. Soedan en de buurlanden hadden voor de uitbraak van dit conflict al te maken met de opvang van grote aantallen vluchtelingen, economische onrust en de gevolgen van de klimaatverandering.
In dit artikel leggen we de humanitaire context achter de huidige crisis uit. Ook schetsen we de verwachte impact op burgers en hoe UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie hen ondersteunen.
De gevechten tussen de Soedanese Volkskrijgsmacht en de paramilitaire groepering Rapid Support Forces zijn uitgebroken te midden van een bestaande grote humanitaire crisis. De humanitaire nood is in de afgelopen tien jaar niet zo hoog geweest.
De afzetting van de autoritaire leider Omar al-Bashir in 2019 zorgde voor optimisme dat het land weer onder burgerlijk bestuur zou komen. De militaire staatsgreep twee jaar later hief echter de burgerlijke overgangsregering op, waardoor politieke en economische onrust ontstond en het conflict tussen de gemeenschappen in het westen van Darfoer en in de regio’s van de Blauwe Nijl en Kordofan opnieuw oplaaide.
Bovendien raken ook extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering, zoals overstromingen en droogte, honderdduizenden mensen in het hele land. Gewassen en vee gaan hierdoor verloren en voor gezinnen is het steeds moeilijker om in hun levensonderhoud te voorzien.
Soedan kampt sinds het begin van de crisis in Darfoer in 2003 met conflicten waardoor grote aantallen mensen noodgedwongen op de vlucht slaan. Aan het einde van 2022 waren meer dan 3,7 miljoen mensen ontheemd geraakt in het land, van wie de meerderheid in kampen in Darfoer verbleef. Nog eens 800.000 Soedanezen vluchtten naar buurlanden als Tsjaad, Zuid-Soedan, Egypte en Ethiopië.
Tegelijkertijd ving het land voor de uitbraak van het recente conflict meer dan 1 miljoen vluchtelingen op – de op één na grootste vluchtelingenpopulatie in Afrika. De meerderheid van deze vluchtelingen was afkomstig uit Zuid-Soedan en verbleef in Khartoem en de regio van de Witte Nijl, maar ook vluchtelingen die eind 2020 de crisis in Noord–Ethiopië ontvluchtten, vonden onderdak in het oosten van Soedan en anderen kwamen uit Eritrea, Syrië en de Centraal-Afrikaanse Republiek.
Een deel van de mensen die op dit moment Soedan ontvluchten, zijn mensen die al in Soedan als vluchteling verbleven en die nu gedwongen worden om terug te keren naar hun land van herkomst of naar een ander buurland te vluchten. Dat betekent dat zij nu ook naar regio’s gaan die soms onstabiel zijn of geen middelen hebben om grote aantallen vluchtelingen op te vangen.
In de eerste vier weken van het conflict zijn ongeveer 200.000 mensen het land ontvlucht, terwijl nog eens 700.000 mensen hun huis ontvlucht zijn en binnen de Soedanese grenzen op zoek gegaan zijn naar veiligheid.
Egypte heeft het grootste aantal mensen opgevangen, gevolgd door Tsjaad, Zuid-Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Ethiopië. In Zuid-Soedan komen vooral Zuid-Soedanese repatrianten aan die in het verleden naar Soedan zijn gevlucht.
Zonder een oplossing voor de crisis zullen nog vele honderdduizenden mensen moeten vluchten op zoek naar veiligheid en humanitaire noodhulp. UNHCR en haar partners schatten dat het aantal vluchtelingen en repatrianten tegen oktober kan oplopen tot 860.000.
Alle Soedanese buurlanden die door deze nieuwe noodsituatie worden getroffen, vingen voor dit recente conflict grote aantallen vluchtelingen en ontheemden op terwijl ze onvoldoende middelen hadden. Tegelijkertijd kampen landen als Tsjaad en Zuid-Soedan (twee van de armste landen ter wereld) met hongersnood, onveiligheid en de gevolgen van de klimaatverandering.
Het huidige conflict ontwricht nu ook de handel en de bevoorradingsketens, waardoor de kosten van voedsel en brandstof stijgen.
De mensen die de grens oversteken, vooral vrouwen en kinderen, hebben dringend voedsel, water, onderdak, gezondheidszorg en basisvoorzieningen, zoals dekens, kookgerei en zeep nodig. Ook zijn psychosociale steun voor ouders en kinderen die slachtoffer of getuige zijn geweest van het schokkende geweld en het tegengaan van gendergerelateerd geweld prioriteit.
Met de start van het regenseizoen over een paar weken is het belangrijk dat hulpgoederen zo snel mogelijk bij mensen in nood aankomen. Door de zware regenval zijn wegen naar afgelegen grensgebieden onbegaanbaar waardoor de toegang tot nieuwe vluchtelingen wordt afgesneden.
Door jarenlange verwoestende overstromingen in Zuid-Soedan zijn de wegen al flink beschadigd, waardoor het voor terugkerende vluchtelingen bijna onmogelijk is om naar huis te reizen nadat ze de grens zijn overgestoken. Repatrianten die wel naar huis kunnen terugkeren, treffen hoogstwaarschijnlijk kwetsbare gemeenschappen aan die nog aan het herstellen zijn van jarenlange conflicten.
Noodteams van UNHCR zijn actief in de Soedanese buurlanden en UNHCR werkt samen met de autoriteiten en lokale partners om pas aangekomen vluchtelingen te registreren, hen te voorzien in hun basisbehoeften en ze vanuit de grensgebieden naar andere delen van de opvanglanden te brengen. Maar dit is nog maar het begin.
UNHCR en haar partners schatten 445 miljoen dollar nodig te hebben om de komende maanden humanitaire hulp te bieden aan vluchtelingen uit Soedan. Waarschijnlijk zal de vraag naar hulp toenemen, dit wordt duidelijk wanneer het responsplan gepubliceerd zal worden in enkele dagen.
In Soedan belemmeren de gevechten in Khartoem en Darfoer de mogelijkheden voor UNHCR en andere hulporganisaties om hulp te verlenen. Bovendien zijn hulpgoederen het doelwit van plunderingen. In gebieden waar de veiligheidssituatie rustiger is, heeft UNHCR vluchtelingenkampen kunnen bezoeken en werken we samen met de Soedanese Vluchtelingencommissie om bescherming en hulp te blijven bieden. Water en basisgezondheidszorg zijn nog steeds beschikbaar en het Wereldvoedselprogramma heeft de distributie van voedselhulp in vluchtelingenkampen in het oosten van het land hervat.
UNHCR doet een dringend beroep op de internationale gemeenschap voor nieuwe financiering om het hoofd te bieden aan de groeiende crisis. “De noden zijn groot en er zijn veel uitdagingen,” vertelt Raouf Mazou, adjunct-Hoge Commissaris voor Operaties van UNHCR. “Als de crisis blijft aanhouden, staat de vrede en stabiliteit in de hele regio op het spel.”
Deel op Facebook Deel op Twitter
